Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub po użyciu środka odurzającego

W art. 178 a Kodeksu karnego przewidziano odpowiedzialność za prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.

Przestępstwo może zostać popełnione jedynie umyślnie, przez działanie (w zamiarze bezpośrednim – chce popełnić lub w zamiarze ewentualnym – przewidując możliwość popełnienia, na to się godzi). Ma charakter formalny, co oznacza, że do jego zaistnienia wystarczy prowadzenie pojazdu w strefie ruchu, nie jest konieczne nastąpienie skutku, np. spowodowanie kolizji.

Przepis art. 178a Kodeksu karnego brzmi: § 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeŸźwoœści lub pod wpływem œśrodka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolnoœści albo pozbawienia wolnoœci do lat 2.

§ 4. Jeżeli sprawca czynu okreœślonego w § 1 był wczeœśniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeŸźwoœści lub pod wpływem œśrodka odurzającego albo za przestępstwo okreœślone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 popełnione w stanie nietrzeŸźwoœści lub pod wpływem œśrodka odurzającego albo dopuœścił się czynu okreœślonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, podlega karze pozbawienia wolnoœści od 3 miesięcy do lat 5.

Jak należy rozumieć sformułowania „pojazd mechaniczny” i „prowadzenie pojazdu”?

Pojazd mechaniczny to każdy pojazd napędzany umieszczonym w nim silnikiem, jak również maszyna samobieżna i motorower oraz pojazdy szynowe. To pojazd z silnikiem zamontowanym na stałe, przystosowany lub przeznaczony do ruchu na lądzie, w wodzie lub w powietrzu.

Za pojazdy mechaniczne uznaje się w szczególności: samochody, pojazdy rolnicze, motocykle, helikoptery, samoloty, napędzane silnikiem wózki inwalidzkie, statki wodne, tramwaje, trolejbusy, lokomotywy.

Pojazdem mechanicznym nie jest rower, zaprzęg konny, żaglowiec ani szybowiec!!!

Kto może odpowiadać za przestępstwo prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub środka odurzającego?

Prowadzący pojazd to każdy, kto bezpośrednio włada mocą silnika pojazdu i nadaje pojazdowi ruch i kierunek, nawet jeśli silnik pojazdu jest wyłączony lub unieruchomiony. Za prowadzącego uznaje się zatem nie tylko kierowcę pojazdu samochodowego, ale także prowadzącego pojazd holowany, pomocnika maszynisty, kontrolera lotów, instruktora nauki jazdy.

Osoba jadąca wierzchem na koniu nie prowadzi pojazdu mechanicznego, nie można jej zatem przypisać odpowiedzialności z art. 178 a Kodeksu karnego.

Za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości nie uważa się pchania go siłą własnych mięśni lub prowadzenia go obok siebie.

Odpowiedzialność z tytułu przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości jest ponoszona wówczas, gdy sprawca ma świadomość, że znajduje się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, a także gdy przewiduje, że w wyniku upływu czasu alkohol nie uległ jeszcze wydaleniu z organizmu, i na to się godzi.

Jeżeli osoba nie ujawnia w swoich wyjaśnieniach czy miała świadomość, że jest w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, ustala się to wówczas na podstawie objawów zewnętrznych, takich jak stan rozwoju umysłowego, ilość spożytego alkoholu lub środka odurzającego, doświadczenie w spożywaniu tego rodzaju środków.

Jak wypowiadają się sądy, o zamiarze sprawcy poruszania się pojazdem w stanie nietrzeźwości świadczy całokształt okolicznościpodmiotowych i przedmiotowych związanych z popełnieniem określonego czynu, przy czym o zamiarze tym decyduje nastawienie psychicznesprawcy w chwili przystępowania do działania przestępczego lub powstałe w czasie jego dokonywania. Wnioski o nastawieniu psychicznym sprawcy muszą być nie tylko prawidłowymi pod względem logicznym, lecz jedynymi, wyłączającymi w sposób bezwzględny odmienne również logiczne wnioski.

Warunki odpowiedzialności za przestępstwo prowadzenia pojazdu mechanicznego pod wpływem alkoholu lub środka odurzającego?

Dla przyjęcia odpowiedzialności za przestępstwo prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub środka odurzającego z art. 178 a Kodeksu karnego jest konieczne wprawienie pojazdu w ruch. Osoba, która nie wprawiła pojazdu w ruch, a jedynie zajęła miejsce w pojeździe z zamiarem wprawienia go w ruch może odpowiadać za usiłowanie popełnienia przestępstwa.

Jak wspomniano, przestępstwo prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości może zostać popełnione w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Za ruch lądowy uważa się ruch po drogach publicznych, w strefie zamieszkania i w ogólnodostępnych miejscach przeznaczonych do ruchu pojazdów (np. na terenie zakładu przemysłowego lub lotniska). Ogólnodostępnymi miejscami przeznaczonymi do ruchu pojazdów nie są drogi leśne, pola, grunty orne, łąki, przydomowe podwórka.

Jak należy rozumieć stan nietrzeźwości lub stan pod wpływem środka odurzającego, aby zaistniało przestępstwo prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub środka odurzającego?

Stan nietrzeźwości ma miejsce, gdy:

• zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub
• zawartość alkoholu w 1 dm³ wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

„Pojęcie środka odurzającego w rozumieniu art. 178a Kodeksu karnego obejmuje nie tylko środki odurzające wskazane w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485), lecz również inne substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działające na ośrodkowy układ nerwowy, których użycie powoduje obniżenie sprawności w zakresie kierowania pojazdem” (por. uchwała SN z dnia 27 lutego 2007 r., I KZP 36/06).

„Stanem pod wpływem środka odurzającego jest taki stan, który wywołuje – w zakresie oddziaływania na ośrodkowy układ nerwowy, zwłaszcza zakłócenia czynności psychomotorycznych – takie same skutki jak spożycie alkoholu powodujące stan nietrzeźwości” (por. wyrok SN z dnia 7 lutego 2007 r., V KK 128/06).

„Sąd rozpoznający konkretny przypadek o czyn polegający na prowadzeniu pojazdu w stanie znajdowania się pod wpływem lub po użyciu substancji odurzającej innej niż alkohol, musi nie tylko stwierdzić istnienie takiego środka w organizmie osoby kierującej pojazdem, ale również określić, czy wpłynął on na jej zachowanie w sposób analogiczny, jak w przypadku znajdowania się w stanie nietrzeźwości. Dopiero po takim ustaleniu możliwe będzie przypisanie sprawcy dodatkowego znamienia kwalifikującego, w postaci znajdowania się „pod wpływem” środka odurzającego w rozumieniu art. 178a § 1 k.k.

Sąd rozpoznający sprawę o przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji popełnione pod wpływem środka odurzającego, każdorazowo musi ustalić, czy środek ten miał realny wpływ na sprawność psychomotoryczną kierującego pojazdem w stopniu podobnym, jak w sytuacji znajdowania się pod wpływem alkoholu” (por. wyrok SN z dnia 4 października 2013 r., IV KK 136/13).

Niemożność precyzyjnego ustalenia stopnia nietrzeźwości oskarżonego wobec braku pomiaru zawartości alkoholu we krwi lub w wydychanym powietrzu, pozwala sądowi orzekającemu, na podstawie innych dowodów (zeznań świadków, wyjaśnień oskarżonego) dokonać ustalenia, że oskarżony znajdując się w stanie nietrzeźwości prowadził pojazd mechaniczny, zwłaszcza wówczas, gdy te dowody osobowe jednoznacznie wskazują na to, iż stopień stężenia alkoholu, chociażby z uwagi na ilość jego spożycia, musiał – i to znacznie – przekroczyć normy określone przez Kodeks Karny.

Jazda w stanie nietrzeźwości oraz przy orzeczonym zakazie prowadzenia pojazdów?

Przepis art. 178a § 4 KK przewiduje odpowiedzialność za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości i w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Przepis art. 244 KK przewiduje odpowiedzialność za niestosowanie się do orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów. W tym stanie prawnym kierowca prowadzący pojazd w stanie nietrzeźwości i wbrew orzeczonemu zakazowi niechybnie wyczerpuje znamiona obu przywołanych przepisów. Powstaje więc pytanie, czy zbieg tych przepisów ma charakter kumulatywny (art. 11 § 2 KK), czy też pomijalny. Aktualnie dominuje pogląd, że pomijalny, a pominąć należy przepis art. 244 KK.

Kiedy będzie orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów dożywotnio? 

42 § 3. Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 lub jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 lub w art. 355 § 2 był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

Jaką wysokość świadczenia pieniężnego ma obowiązek orzec sąd w przypadku skazania?

Art. 43 a § 2 Kodeksu karnego. W razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 178a § 1, art. 179 lub art. 180 sąd orzeka świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości co najmniej 5000 złotych, a w razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 178a § 4 co najmniej 10 000 złotych, do wysokości określonej w § 1.

 

 Kiedy sąd może zawiesić karę w sprawie prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości?

69 1. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. § 2.

Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. § 4. Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach.

Zatarcie skazania a kolejne przestępstwo jazdy w stanie nietrzeźwości?

Jeżeli stosownie do art. 106 KK, z chwilą zatarcia skazania, uważa się je za niebyłe, to z oczywistych względów zatarte skazanie za czyn z art. 178a § 1 KK nie może stanowić podstawy przypisania oskarżonemu przestępstwa zakwalifikowanego z art. 178a § 4 KK. KK 240/18 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 18-07-2019.