Przepisanie domu na jedno dziecko bez zgody drugiego

Swoboda dysponowania własnym majątkiem to prawo, które nabywamy wraz z wiekiem i tracimy tylko w wyjątkowych sytuacjach. Każdy odpowiedzialnie myślący rodzic w pewnym momencie swojego życia pomyśli o przepisaniu posiadanych dóbr, w tym domu, czy działki na rzecz innej osoby.

Czy może to być tylko jedno z posiadanych dzieci? Z prawnego punktu widzenia nie ma tutaj przeciwwskazań do przepisania majątku na rzecz jednego dziecka. Nie wymaga to także zgody pozostałych dzieci. Jednak warto zwrócić uwagę na pewne kwestie.

Przepisanie majątku za życia rodziców — darowizna

Nieprawdą jest, że przepisanie majątku za życia na jedno z dzieci jest niemożliwe. Taki zabieg prawny jest dosyć powszechnie stosowany i nazwany darowizną. Polega on na oddaniu nieruchomości, której dana osoba jest właścicielem, na rzecz osoby bliskiej — dziecka.

Jeżeli osoba darująca nie jest pozbawiona sądownie zdolności do czynności prawnych, to może wykonać ten zabieg bez zgodny osób trzecich. Nie jest wymagana więc zgoda pozostałego rodzeństwa.

Do tego dziecko, czyli najbliższa rodzina, co do zasady jest zwolniona z podatku od spadków i darowizn. Musi jednak zgłosić ten fakt do pół roku od podpisania aktu darowizny, we właściwym urzędzie skarbowym.

Wiadomo już, czy można przepisać dom tylko na jedno dziecko. Jednak co dzieje się, gdy osoba darująca umiera? W takim przypadku dzieci, które nie otrzymały żadnego majątku, po śmieci rodziców mogą zgłosić się do osoby wcześniej obdarowanej po zachowek.

Zapisanie domu w testamencie jednemu dziecku

Często bywa również tak, że przepisanie domu na rzecz jednego dziecka bez zgody drugiego następuje w formie testamentu. Po śmierci rodzica dzieci dowiadują się, że dom otrzymuje tylko jedno dziecko.

Cała reszta rodzeństwa może się na to nie zgadzać, wyrażać sprzeciw i chęć podważenia testamentu, jednak ostatnia wola zmarłego jest decydująca. W tej sytuacji pozostałym członkom rodziny pozostaje już jedno narzędzie prawne, do którego mogą się odwołać – jest nim zachowek.

Zachowek — czyli wypłata po śmierci rodziców

W obu przypadkach, czy to darowizny, jeszcze za życia rodziców, czy to po otworzeniu testamentu, bliskie osoby, które uważają się za pominięte, mogą dochodzić zadośćuczynienia w formie zachowku.

Kodeks cywilny w jasny sposób określa zasady dotyczące wyrównania udziału spadkowego. Osoby pominięte, ale uprawnione do dochodzenia do swoich praw na tej drodze, mogą upominać się nawet o połowę udziału spadkowego, który przysługiwałby im na normalnych warunkach. A gdy ktoś jest małoletni, to 2/3 tego udziału.

Działanie to jest ograniczone w czasie, bo zainteresowani mają tylko 5 lat od otwarcia spadku, a o przyznaniu zachowku decyduje sąd po rozpatrzeniu wniosków każdej ze stron.

Ważne jest również, że sąd w toku postępowania bierze pod uwagę przedawnienie zachowku tylko wtedy, gdy zostanie on podkreślony przez osobę zobowiązaną do zapłaty. Czy można przepisać dom tylko na jedno dziecko, nie narażając go na konieczność spłacenia reszty rodzeństwa? Jest sprawdzone wyjście.

Umowa dożywocia – wzór

Potocznie nazywana jest „dożywotką”. Jest dobrym rozwiązaniem dla wszystkich tych, którzy zastanawiają się, czy można przepisać majątek tylko na jedno dziecko. Uściślając, umowa ta dotyczy budynku, lokalu, udział we współwłasności nieruchomości, a nawet prawo użytkowania wieczystego.

Umowa dożywocia na dożywotnie utrzymanie zawsze jest sporządzania w formie aktu notarialnego. Dzięki niej rodzic przekazuje jednemu z dzieci swój dom czy mieszkanie, w zamian za dożywotnią opiekę, utrzymanie oraz możliwość przebywania na terenie nieruchomości do końca życia.

Umowa ta, ze względu na swój charakter, nie podlega działaniom zachowku. Dlatego też, po śmierci rodzica, pozostałe dzieci nie mogą dochodzić swoich roszczeń względem zadośćuczynienia za brak schedy spadkowej.

Dożywotka nie wymaga również zgłoszenia do urzędu skarbowego. Wadą tego rodzaju umów jest jednak fakt, że najbliższa rodzina często poddaje pod wątpliwość zasadność tej umowy.

Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy rodzic jest już w podeszłym wieku i istnieje prawdopodobieństwo co do jego pełnej świadomości. Swoich praw reszta rodziny dochodzi przed sądem i to wymiar sprawiedliwości wydaje wyrok bądź to podważający umowę, bądź potwierdzający ją.

A co w przypadku posiadanego mieszkania?

Przepisanie mieszkania własnościowego na jedno z dzieci jest możliwe na takich samych zasadach, jak w przypadku przepisania domu. Właściciel mieszkania może dokonać odpowiedniego zapisu w testamencie, nie pytając o zgodę innych członków rodziny. Kodeks cywilny w bardzo klarowny sposób opisuje to działanie, mówiąc, że rodzic, chcąc przepisać mieszkanie na jedno z dzieci, musi zrobić to w formie testamentu.

Dokument ten musi spełniać wszystkie przesłanki i nie może być wadliwy. Jeżeli nie został on sporządzony, rozdysponowanie majątku następuje zgodnie z kolejnością ustanowioną w kodeksie. Najlepiej, aby testament był sporządzony własnoręcznie, z datą i odręcznym podpisem. Najlepiej, by został wykonany w obecności notariusza.

Każde darowane mienie o pokaźnej wartości stanowi dochód, a więc trzeba zapłacić za niego podatek. W sytuacji przepisania mieszkania, o prawo do zwolnienia z tych opłat mogą się ubiegać najbliżsi krewni zmarłego, czyli również dziecko, któremu przepisano mieszkanie.

Koniecznie trzeba jednak pamiętać o zgłoszeniu tego faktu do właściwego urzędu skarbowego w terminie nie później niż pół roku od otwarcia testamentu. I analogicznie jak w przypadku domu, trzeba liczyć się z tym, że osoba obdarowana może być pozwana o zachowek.

Inne wyjątki związane z przepisaniem majątku

Czy można przepisać dom np. tylko na syna, ale już nie na synową? Czasem i takie pytania padają w kancelarii prawnej od klientów. Oczywiście, że można, jednak wtedy w akcie darowizny czy też testamentu należy to wyraźnie zaznaczyć. Wtedy spadek wejdzie w skład nieruchomość osobistego syna, a nie do wspólnoty majątkowej.

Może zdarzyć się również sytuacja, w której jedno z dzieci otrzymuje dom, drugie inną nieruchomość, a trzecie, działkę budowlaną. Wtedy roszczenia w drodze zachowku mogą występować tylko wtedy, gdy zaistnieje duża dysproporcja między wartościami zapisanych własności nieruchomości.

Podstawa prawna

Art. 991. – [Uprawnieni do zachowku] – Kodeks cywilny.

§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, bądź w postaci świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.