Czy można zrzec się zachowku? WZÓR pisma

Czy możliwe jest zrzeczenie się zachowku? Jeszcze przed rokiem 2017 zrzeczenie się zachowku było niemożliwe. Przedtem na podstawie kodeksu cywilnego można było zawierać umowy zrzeczenia się dziedziczenia, jednak uchwała Sądu Najwyższego z 17 marca 2017 roku (III CZP 110/16) pozwoliła również na formalne zrzeczenie się zachowku jeszcze za życia spadkodawcy.

Sprawdź, czym dokładnie jest zachowek, na czym polega zrzeczenie się prawa do zachowku oraz jak sporządzić pismo w tej sprawie? Aby ułatwić Ci sporządzenie takiego dokumentu – przygotowaliśmy gotowy do wypełnienia wzór zrzeczenia się zachowku, który zakupisz poniżej:

Czym jest zachowek?

Zgodnie z Art. 991. KC zachowek to ułamek wartości tego, co uprawniony do zachowku otrzymałby, gdyby dziedziczył po zmarłym na podstawie ustawy. Zachowek ma chronić bezpośrednich spadkobierców ustawowych przed pokrzywdzeniem ich przez spadkodawcę.

Zachowek ma postać pieniężną – jest to roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej. Nie można jednak dochodzić zapłaty zachowku, jeśli spadkodawca nadal żyje.

Roszczenie o zachowek powstaje wtedy, kiedy spadkobierca nie otrzymuje należnej mu kwoty poprzez powołanie do spadku, darowiznę czy zapis.

Prawo do zachowku mają:

• zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
• małżonek,
• zachowek przysługuje też rodzicom spadkodawcy,

czyli ci, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.

Prawo do zachowku przysługuje też przysposobionemu i jego zstępnym. Zachowek nie przysługuje natomiast uprawnionemu, który:

• został wydziedziczony,
• został uznany za niegodnego,
• spadkobiercy, który odrzucił spadek,
• spadkobiercy, który zrzekł się dziedziczenia.

Jak można zrzec się zachowku?

Zachowek ma służyć ochronie interesów osób najbliższych spadkodawcy przed skutkami dokonanych rozrządzeń w testamencie czy poczynionych za życia darowizn. Może dojść jednak do sytuacji, kiedy zachowek będzie dla uprawnionego szkodliwy. Zatem czy można zrzec się zachowku?

Po śmierci spadkodawcy, kiedy powstaje prawo do zachowku, roszczenia tego można zrzec się poprzez zawarcie umowy zrzeczenia ze spadkobiercą. Jest to umowa o zwolnienie z długu, uregulowana w treści art. 508 Kodeksu cywilnego, który brzmi:

Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.

Natomiast w przypadku przyszłego zachowku, czyli w sytuacji, kiedy spadkodawca nadal żyje, dopuszcza się możliwość zawarcia umowy zrzeczenia się zachowku na podstawie art. 1048 KC, który brzmi:

Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Umowa zrzeczenia się zachowku może zostać zawarta między przyszłym spadkodawcą a osobą uprawnioną do zachowku. Konieczne jest jednak zawarcie jej w formie aktu notarialnego.

Czym jest umowa zrzeczenia się zachowku?

Umowa zrzeczenia się zachowku, czyli dokument zawierający oświadczenie o zrzeczeniu się zachowku, to umowa dokonywana pomiędzy spadkodawcą a zrzekającym się zachowku. Jej celem jest zwiększenie swobody testowania, a także zapobieganie przyszłym sporom.

Osoba, która zrzeka się zachowku, nie jest spadkobiercą testamentowym i nie ma prawa do spadku.

Należy wiedzieć, że notarialne zrzeczenie się prawa do zachowku odnosi się tylko do spadku nieotwartego, przyszłego. Poza tym dotyczy majątku, który istnieje w chwili otwarcia spadku, a nie w chwili zawarcia umowy zrzeczenie się dziedziczenia.

Jeśli doszło już do otwarcia spadku, możliwe jest tylko zrzeczenie się zachowku poprzez umowę zwolnienia z długu dłużnika przez wierzyciela. Chwilą otwarcia spadku jest natomiast chwila śmierci spadkodawcy.

Umowa zrzeczenia się zachowku musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. W przeciwnym razie będzie nieważna. Umowę może zawrzeć wyłącznie:

• spadkodawca,
• osoba, której zachowek by się należał, czyli osoba najbliższa spadkodawcy (której zachowek należy się dlatego, że nie została powołana do spadku w testamencie).

Umowy zrzeczenia się zachowku nie może zawrzeć zrzekający się z przyszłym spadkobiercą. Przykładowo, jeśli ojciec sporządza testament, w którym cały majątek zapisuje jednemu dziecku, to pozostałe dzieci nie mogą zawrzeć umowy zrzeczenia się zachowku ze swoim bratem czy siostrą – mogą zawrzeć ją jedynie z własnym ojcem.

Skutkiem zawarcia umowy zrzeczenia się zachowku jest utrata prawa do roszczenia o zachowek. Dotyczy to nie tylko zrzekającego się, ale również jego zstępnych, którzy w czasie zawarcia umowy żyli, a także tych, którzy się narodzili po zawarciu umowy – chyba że sama umowa przewiduje inne ustalenia.

Zatem poprzez zrzeczenie się zachowku osoba, która zrzeka się zachowku oraz jej zstępni tracą prawo do zachowku.

Warto podkreślić jednak, że taka umowa nie skutkuje utratą prawa do dziedziczenia ustawowego, do dziedziczenia na podstawie testamentu, a także do dziedziczenia na podstawie zapisu. Jednocześnie zapis czy powołanie z testamentu nie doprowadzi do uchylenia umowy zrzeczenia się zachowku.

Czy można cofnąć zrzeczenie się zachowku?

Jeśli uprawniony do zachowku nie chce, aby zawarta między nim a spadkodawcą umowa doszła do skutku, powinien odwołać umowę zrzeczenia się zachowku.

Jest to możliwe wyłącznie za zgodą obu stron. Nie można zatem cofnąć zrzeczenia się zachowku po śmierci spadkodawcy lub gdy ten nie wyraża na to zgody.

Aby anulować umowę zrzeczenia się zachowku, należy zachować odpowiednią formę takiego odwołania – formę aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

W przypadku, kiedy dojdzie do skutecznego odwołania umowy o zrzeczenie się zachowku, uprawniony i jego zstępni odzyskają prawo do zachowku.

Ile wynosi zachowek?

Spadkobierca może mieć prawo do zachowku w wysokości ½ udziału spadkowego lub 2/3 udziału spadkowego. Przepisy przewidują zastosowanie dwóch kryteriów ustalania wysokości zachowku. To:

• cechy osobiste uprawnionego do zachowku – trwała niezdolność do pracy albo małoletniość,
• wartość udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym.

Zatem zachowek w kwocie wyższej przysługuje małoletniemu i trwale niezdolnemu do pracy. Do ustalenia wysokości zachowku trzeba ustalić także wartość udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym.

Uwzględnia się przy tym spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili. Nie uwzględnia się zaś spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia lub zostali wydziedziczeni.

Ostatnią zmienną jest natomiast wysokość samego spadku. Aby ją ustalić, należy obliczyć tzw. czystą wartość spadku, tj. wartość aktywów spadkowych po odjęciu długów. Do jej obliczenia stosuje się ceny rynkowe z daty orzekania o zachowku.

Zrzeczenie się prawa do zachowku – podsumowanie

W uchwale z dnia 17 marca 2017 r. (sygn. akt III CZP 110/16) Sądu Najwyższego orzeczono, że dopuszczalne jest zawieranie umowy zrzeczenia się prawa do zachowku (art. 1048 w kodeksie cywilnym).