Prywatny akt oskarżenia – co warto wiedzieć?

Kiedy wnosimy prywatny akt oskarżenia?

W przepisach polskiego prawa karnego wyróżniono kategorię przestępstw prywatnoskargowych, czyli ściganych z oskarżenia prywatnego.

Do przestępstw prywatnoskargowych należą m.in.: spowodowanie lekkiego uszczerbku na zdrowiu, pomówienie, znieważenie, naruszenie nietykalności cielesnej.

Jak złożyć prywatny akt oskarżenia i co powinien zawierać?

Do wszczęcia postępowania o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego jest konieczne wniesienie prywatnego aktu oskarżenia. Akt oskarżenia jest sporządzany przez samego oskarżyciela prywatnego lub jego pełnomocnika (przez adwokata lub radcę prawnego). Jak napisać akt oskarżenia?

Aby ułatwić Ci sporządzenie takiego pisma, przygotowałem gotowy do wypełnienia wzór prywatnego aktu oskarżenia, który pobierzesz poniżej:

Akt oskarżenia może być ograniczony do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzuconego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie.

Warto wiedzieć, że pokrzywdzony może żądać w jednostce Policji przyjęcia od niego ustnej lub pisemnej skargi, którą policjanci powinni następnie przekazać do właściwego sądu. Złożona w jednostce Policji skarga zastępuje akt oskarżenia.

Do aktu oskarżenia albo do oświadczenia o przyłączeniu się do toczącego się postępowania lub o podtrzymaniu oskarżenia, od którego prokurator odstąpił, oskarżyciel prywatny powinien dołączyć dowód zapłaty zryczałtowanej równowartości wydatków w wysokości 300 zł lub wniosek o zwolnienie od tej opłaty, ze stosownym uzasadnieniem.

Czy prokurator może wziąć udział w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego?

Prokurator wszczyna postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego albo wstępuje do postępowania już wszczętego, jeśli wymaga tego interes społeczny. Prokurator powinien zatem wnieść akt oskarżenia np. w sprawie o przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej lub o zniesławienie, jeśli uzna, że przestępstwo narusza nie tylko interesy pokrzywdzonego, ale także interes ogółu, np. gdy dotyczy to jakiejś „ważnej” osoby.

Gdy prokurator wszczął postępowanie albo wstąpił do postępowania o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego, postępowanie toczy się z urzędu. Pokrzywdzony, który wniósł akt oskarżenia prywatnego, uzyskuje wówczas status oskarżyciela posiłkowego.

Pokrzywdzony, który nie wniósł aktu oskarżenia, może w wypadku wszczęcia przez prokuratora postępowania w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego złożyć oświadczenie o zamiarze działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego albo przyłączyć się do postępowania – nie później niż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej (do momentu rozpoczęcia odczytywania aktu oskarżenia).

Jeśli prokurator, który wstąpił do postępowania, odstąpił potem od oskarżenia, pokrzywdzony powraca w dalszym postępowaniu do statusu oskarżyciela prywatnego.

O odstąpieniu prokuratora od oskarżenia zawiadamia się pokrzywdzonego. Pokrzywdzony, który nie wniósł oskarżenia, może w terminie 14 dni od daty powiadomienia go o odstąpieniu prokuratora od oskarżenia złożyć akt oskarżenia lub oświadczenie, że podtrzymuje oskarżenie jako prywatne; jeśli nie wniesie aktu oskarżenia albo nie złoży oświadczenia, sąd umorzy postępowanie.

W wypadku śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie powinno zostać zawieszone, a osoby najbliższe oskarżyciela mogą wstąpić w prawa zmarłego. Oświadczenie o wstąpieniu w prawa zmarłego oskarżyciela prywatnego powinno zostać złożone w terminie 3 miesięcy od dnia śmierci oskarżyciela. Po bezskutecznym upływie terminu postępowanie zostanie umorzone.

Jak przebiega postępowanie karne w sprawie z oskarżenia prywatnego?

Poniżej przedstawiony został przebieg postępowania z oskarżenia prywatnego, od czego się zaczyna, jak może się potoczyć i na kim spoczywa ciężar udowodnienia, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu?

Posiedzenie pojednawcze / mediacja w sprawie z oskarżenia prywatnego

Rozprawę główną poprzedza posiedzenie pojednawcze, które prowadzi sędzia lub referendarz sądowy. Na wniosek, lub za zgodą stron, zamiast posiedzenia pojednawczego sąd może wyznaczyć odpowiedni termin dla mediacji.

Warto wiedzieć, że niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika, radcy prawnego) na posiedzenie pojednawcze bez usprawiedliwionej przyczyny uważa się za odstąpienie od oskarżenia; w takim wypadku prowadzący posiedzenie postępowanie umarza.

Jednak niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego na spotkaniu mediacyjnym nie wywołuje skutków tożsamych z niestawiennictwem tego oskarżyciela i jego pełnomocnika na posiedzeniu pojednawczym, a tym samym nie daje podstawy do umorzenia postępowania w sprawie z oskarżenia prywatnego.

Gdyby natomiast na posiedzenie pojednawcze nie stawił się bez usprawiedliwienia, oskarżony wówczas sprawę kieruje się na rozprawę główną, a w miarę możności wyznacza od razu jej termin.

Jeśli do pojednania lub mediacji dojdzie i strony pojednają się wówczas postępowanie umarza się.

Równocześnie z pojednaniem strony mogą zawrzeć ugodę, której przedmiotem mogą być również roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem – np. obowiązek naprawienia szkody, zadośćuczynienie.

Jeśli do pojednania stron nie dojdzie, wtedy sprawa przekazywana jest na rozprawę główną.

Kiedy możliwe jest umorzenie postępowania i zakończenie bez wyroku w sprawie z oskarżenia prywatnego?

Oskarżyciel prywatny może odwołać złożone przed rozpoczęciem przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej oświadczenie o odstąpieniu od oskarżenia – do chwili wydania przez sąd postanowienia o umorzeniu postępowania.

Kodeks postępowania karnego ustanowił domniemanie prawne, że nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej, uważa się za odstąpienie od oskarżenia.

Jest to domniemanie niewzruszalne, co oznacza, że nie można przeciwko niemu prowadzić dowodu, iż pomimo nieusprawiedliwionego niestawiennictwa, wolą oskarżyciela nie było odstąpienie od oskarżenia.

Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwienia, w każdej fazie jej prowadzenia (a więc na każdym terminie rozprawy), powoduje umorzenie postępowania, przy czym, jeżeli niestawiennictwo takie ma miejsce po rozpoczęciu przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, warunkiem umorzenia jest wyrażenie zgody przez oskarżonego.

Skutek umorzenia?

W razie umorzenia postępowania z uwagi na niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie lub posiedzeniu pojednawczym nie ma możliwości ponownego wniesienia aktu oskarżenia w tej samej sprawie przeciwko temu samemu oskarżonemu.