Postępowanie w sprawach o ustanowienie rozdzielności majątkowej – dodatek

Zgodnie z przepisem art. 52 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z ważnych powodów każdy z małżonków może wystąpić do sądu z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej. Z wnioskiem takim występuje małżonek, gdy nie może uzyskać zgody drugiego małżonka na ustanowienie rozdzielności majątkowej. Ponadto najważniejsze jest wystąpienie tzw. „ważnych powodów”, aby z takim żądaniem można było skutecznie przed sądem wystąpić.

Przykłady ważnych powodów, które mogą dawać podstawę żądania ustanowienia rozdzielności majątkowej odnajdujemy w szeregu orzeczeniach Sądu Najwyższego.

Za ważne powody, które dają podstawę do skutecznego żądania ustanowienia rozdzielności majątkowej przed sądem będzie np. taka sytuacja, która stwarza zagrożenie dla interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków.

Może to być również taka separacja faktyczna małżonków, która uniemożliwia im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym, może to być trwałe zerwanie wszelkich stosunków majątkowych oraz brak możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych, będące konsekwencją uprzedniego ustania więzi rodzinnoprawnych między małżonkami i co za tym idzie – powstania trwałego stanu separacji faktycznej. W tym miejscu warto zaznaczyć, że dla ustalenia istnienia separacji nie jest istotne, czy zachodzi zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, stanowiący przesłankę orzeczenia rozwodu. Obojętne jest także, który z małżonków jest winny separacji. Okoliczność ta może być brana pod rozwagę przy ocenie zasadności powództwa w świetle art. 5 kodeksu cywilnego czyli sprzeczność żądania ustanowienia rozdzielności z zasadami współżycia społecznego. Brak natomiast podstaw do oddalenia powództwa o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej z tej tylko przyczyny, że żądanie takie zgłasza małżonek winny separacji.

W innym orzeczeniu Sąd Najwyższy wypowiedział pogląd, że przez ważne powody, dające podstawę do zniesienia tej wspólności, przyjęło się rozumieć wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny.

„Ważnym powodem” umożliwiającym żądanie ustanowienia rozdzielności małżeńskiej przez sąd nie jest każda postać (przejaw) separacji faktycznej małżonków, lecz tylko taka, która zarazem uniemożliwia im lub znacznie utrudnia współdziałanie w zarządzie ich majątkiem wspólnym.

W jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy wypowiedział bardzo ważny pogląd i wskazał w jakim kierunki winny iść ustalenia postępowania sądowego w przedmiocie ustalenia rozdzielności majątkowej. Mianowicie sąd uznał, że aspekty rodzinnoprawne istniejące między małżonkami lub byłymi małżonkami, nie mogą w sposób znaczący przesądzać o istnieniu ważnych powodów zniesienia wspólności majątkowej, gdyż mogłoby to prowadzić do nieuzasadnionego utożsamiania ważnych powodów w rozumieniu do ustanowienia rozdzielności z przyczynami rozwodu lub separacji, do orzeczenia której wystarczy zupełny rozkład pożycia małżeńskiego i którą ustawodawca wprowadził jako środek pomocy w razie rozkładu pożycia małżonków.

Natomiast ocena wystąpienia ważnych powodów dających możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej wymaga poczynienia ustaleń co najmniej w odniesieniu do: wielkości majątku wspólnego, istnienia zadłużenia, jego rozmiarów i okoliczności powstania, wielkości majątku odrębnego małżonka dłużnika i sposobu wykonywania przezeń zobowiązania, a także kwestii dotyczących utrzymania i wychowania małoletnich dzieci stron.

Ostatecznie, z uwagi na to, że brak jest w kodeksie ustawowej definicji pojęcia „ważnych powodów” ocena istnienia lub nie „ważnych powodów” należeć będzie do sądu w połączenia z argumentami strony postępowania.

Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.

Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

Jednak orzeczenie o zniesieniu małżeńskiej wspólności ustawowej ze skutkiem wstecznym powinien być nadawany w sytuacjach rzadkich i wyjątkowych.

W takich sytuacjach adwokat zwraca uwagę, że obowiązkiem sądu w każdym przypadku orzekania o rozdzielności majątkowej jest wyjaśnienie sprawy w zakresie niezbędnym dla realizacji celu postępowania dowodowego, w szczególności przez egzekwowanie spoczywającego na stronach obowiązku przedstawienia dowodów oraz wykorzystanie instytucji tzw. pytań dopełniających. Dotyczy to zwłaszcza orzekania o rozdzielności majątkowej z datą wsteczną.

W orzecznictwie sądów podkreśla się, że przy znoszeniu wspólności majątkowej małżeńskiej z mocą wsteczną niezbędne jest uwzględnienie interesów osób trzecich, tzn. wierzycieli każdego z małżonków. Nie można bowiem zawsze i automatycznie dawać pierwszeństwa ochronie interesów rodziny przed ochroną interesów wierzycieli.

Dodatkowo zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną może nastąpić tylko wtedy, jeżeli wyżej wymienione ważne powody, a więc m.in. separacja faktyczna, istniały już w tej wcześniejszej dacie.

Adwokat podkreśla, że fakt, iż drugi małżonek godzi się z żądaniem zniesienia wspólności małżeńskiej, nie zwalnia sądu od obowiązku ustalenia, czy istnieją „ważne powody” zniesienia i czy istniały wcześniej, wobec zgłoszenia żądania zniesienia wspólności z datą wsteczną.

W sprawach o ustanowienie rozdzielności majątkowej przepisy wymagają pełnomocnictwa szczególnego do prowadzenia tego rodzaju spraw przez adwokata. Sąd nie może również rozstrzygnąć o ustaleniu rozdzielności majątkowej tylko na podstawie uznania powództwa czy przyznaniu okoliczności, niezbędne jest również zawsze przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron.

W orzecznictwie sądowym zgodnie przyjęto, że niedopuszczalne jest dochodzenie jednym pozwem żądania orzeczenia rozwodu oraz zniesienia wspólności majątkowej z datą wsteczną.

Pojawiał się kiedyś problem, czy możliwe jest orzeczenie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną po prawomocnym orzeczeniu rozwodu. Aktualnie w orzecznictwie przyjęto, że jeżeli sprawa o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej została wytoczona przed uprawomocnieniem się wyroku orzekającego rozwód, nie jest wyłączone orzeczenie przez sąd o zniesieniu wspólności ustawowej z datą wcześniejszą.

Należy udowodnić