Co to jest zadośćuczynienie, kto i kiedy może domagać się zapłaty zadośćuczynienia?

W dzisiejszy artykule wyjaśniamy, co to jest zadośćuczynienie i przedstawiamy typowe sytuacje, których zaistnienie umożliwi domaganie się zapłaty kwoty pieniężnej tytułem zadośćuczynienia.

Spotykając się na co dzień z ludźmi poszukujących porady adwokata, widzimy konieczność wyjaśnienia na początku, czym jest zadośćuczynienie, a czym odszkodowanie, czym jest krzywda, a czym szkoda majątkowa.

Potrzeba wyjaśnienia różnicy pomiędzy odszkodowaniem a zadośćuczynieniem wynika z zaobserwowanego przez nas w praktyce u wielu osób braku umiejętności rozróżnienia pomiędzy krzywdą a szkodą majątkową, a tym samym nierozumienie jakich roszczeń i z jakiego tytułu można od ubezpieczyciela czy przed sądem dochodzić.

Zadośćuczynienie a odszkodowanie – różnice

Co odróżnia zadośćuczynienie od typowego odszkodowania? Zadośćuczynienie jest sposobem naprawienia szkody niemajątkowej (krzywdy), mającej postać cierpień fizycznych i psychicznych.

Zadośćuczynienie od typowego odszkodowania odróżnia rodzaj naprawianej szkody. Zadośćuczynienie za krzywdę ma za zadanie zniwelować szkodę niemajątkową, a odszkodowanie ma za zadanie – naprawienie szkody majątkowej.

Możliwość żądania zapłaty zadośćuczynienia powstaje w wypadku krzywdy wywołanej naruszeniem dobra osobistego, a także uszkodzeniem ciała i wywołania rozstroju zdrowia, pozbawienia wolności, skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu oraz w wypadku krzywdy doznanej na skutek śmierci osoby najbliższej.

Najczęstsze przypadki krzywd, dających podstawę do domagania się zadośćuczynienia to:

• krzywda wywołana śmiercią osoby najbliższej w wypadku komunikacyjnym lub na skutek popełnienia przestępstwa,
• krzywda wywołana zakażeniem w szpitalu chorobą zakaźną,
• krzywda wynikająca z rozstroju zdrowia i dolegliwości bólowych po źle przeprowadzonym zabiegu medycznym,
• krzywda wywołana uszkodzeniem ciała powstałym w wyniku zdarzenia drogowego,
• cierpienia wynikłe z błędu medycznego i konieczności przeprowadzenia kolejnego zabiegu.

Zadośćuczynienie – kto może żądać zapłaty?

Zapłaty zadośćuczynienia może się domagać pokrzywdzony, a po jego śmierci – jego  spadkobiercy, ale tylko wtedy, gdy roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo o zapłatę zostało wytoczone za życia pokrzywdzonego.

W wypadku śmierci pokrzywdzonego, który wniósł powództwo o zapłatę zadośćuczynienia, sąd z urzędu zawiesza postępowanie do czasu zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych powoda.

Poniżej pobierzesz przydatne wzory pism:

Pozew o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych wzór

Pozew o zadośćuczynienie z tytułu mobbingu wzór

Pozew o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej wzór

Pozew o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wzór

Pozew o zadośćuczynienie za uszczerbek na zdrowiu wzór

Pozew o zadośćuczynienie za błąd medyczny wzór

Pozew o zadośćuczynienie za straty moralne wzór

Kto jest zobowiązany do zapłaty zadośćuczynienia?

Za zapłatę zadośćuczynienia odpowiada co do zasady sprawca szkody (krzywdy), a także ubezpieczyciel.

W jaki sposób ustala się, ile wyniesie zadośćuczynienie?

Naprawienie krzywdy może polegać na przyznaniu pokrzywdzonemu odpowiedniej sumy pieniężnej. W przeciwieństwie do szkody majątkowej, wielkości krzywdy nie da się ustalić w sposób ścisły.

Zadośćuczynienie ustalane jest przez sąd, który bierze pod uwagę rodzaj, charakter, długotrwałość cierpień fizycznych i ujemnych doznań psychicznych, ich intensywność, nieodwracalność negatywnych skutków zdrowotnych, np. stopień i trwałość kalectwa, utrata perspektyw na przyszłość, konieczność korzystania z opieki osób trzecich, poczucie wykluczenia i nieprzydatności społecznej.

Oceniając wielkość krzywdy, sąd powinien uwzględnić całokształt okoliczności sprawy, w tym i wiek poszkodowanego, gdyż utrata zdolności do pracy i możliwości realizacji życiowych celów jest szczególnie dotkliwa dla osób młodych, których utrata zdrowia dotyka w pełni sił życiowych.

Wysokość zadośćuczynienia powinna być tak ustalona, aby przedstawiało ono realną wartość ekonomiczną.

Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę wyrządzoną czynem niedozwolonym nie może być zbyte, chyba że jest już wymagalne i że zostało uznane na piśmie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem.

W kolejnych wpisach przedstawimy analizę przypadków dochodzenia zadośćuczynienia w postępowaniu przed ubezpieczycielem i przed sądem.

Konieczność udowodnienia

Adwokat zwraca uwagę, że zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą kontradyktoryjności sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron zawartych w pozwie, lub odpowiedzi na pozew i wykrycia środków dowodowych pozwalających na udowodnienie racji powoda, lub pozwanego, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Należy mieć świadomość, że to strona jest obowiązana wskazać dowody dla stwierdzenia faktów i musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami nieudowodnienia.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, a według art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego strona w postępowaniu sądowym zobowiązana jest wskazywać fakty, oraz dowody na potwierdzenie swoich twierdzeń.