Alimenty dla byłego małżonka, gdy rozwód został orzeczony z winy drugiego małżonka

Istnienie obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami zależy od równoczesnego spełnienia przesłanek wskazanych w przepisie art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Gdy z wyłącznej winy

Według przepisu art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Czyli przesłanką, od której zależne jest powstanie obowiązku alimentacyjnego małżonka ponoszącego wyłączną winę rozkładu pożycia, jest spowodowanie przez rozwód istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego, niemającego jednak cech niedostatku.

Dla oceny, czy przesłanka istotnego pogorszenia sytuacji materialnej występuje, przeprowadzić należy porównanie każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, jakie istniałoby, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie.

Przyjęte uregulowanie nie daje wprawdzie małżonkowi niewinnemu prawa do równej stopy życiowej z małżonkiem zobowiązanym, lecz małżonek niewinny ma prawo do bardziej dostatniego poziomu życia, aniżeli tylko zaspokajanie usprawiedliwionych potrzeb.

Obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego nie istnieje obligatoryjnie w każdym bez wyjątku przypadku, gdy tylko spełnione są ogólne przesłanki wyraźnie określone w art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Ustawodawca uważał za konieczne uwzględnienie wszystkich niedających się ująć ściśle i z góry przewidzieć okoliczności każdego przypadku.

Przez użycie słów „sąd może orzec” dał wyraz pewnej swobodzie sędziowskiej, która pozwoli sądowi także na oddalenie powództwa, jeżeli z okoliczności sprawy popartej dowodami Sąd dojdzie do wniosku, że pogorszenie stopy życiowej uprawnionej do alimentów jest pozorne lub wynika tylko wyłącznie z jej subiektywnych działań, a także biorąc pod uwagę stan jaki istniał przed rozwodem.

To z przedstawionego stanu faktycznego istniejącego przed rozwodem, oraz aktualnej sytuacji materialnej stron można się dopatrzeć lub też nie różnicy w stopie życiowej zobowiązanego i uprawnionej. Nie można pomijać faktu, że wiek i kwalifikacje zawodowe małżonka niewinnego oraz jego stan majątkowy mają duże znaczenie przy rozpatrywaniu pozwu o alimenty pomiędzy małżonkami, a przede wszystkim ważna jest ocena, czy uprawniony we własnym zakresie będzie mógł wyrównać zaistniałe pogorszenie sytuacji materialnej.

W Wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 14 lutego 2001 r. w sprawie: I CKN 1341/2000 (LexPolonica nr 380610) Sąd ten sformułował następującą tezę „Dorosły, sprawny życiowo i zdrowotnie człowiek powinien w pierwszym rzędzie starać się wykorzystać własne możliwości samodzielnego utrzymania się, a dopiero potem liczyć na pomoc alimentacyjną”.

W uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 16 grudnia 1987 r. III CZP 91/86 (OSNCP 1988/4 poz. 42), zawierającej wytyczne w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty, w tezie XIII Sąd Najwyższy wskazał, że obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego nie istnieje obligatoryjnie w każdym bez wyjątku przypadku, gdy tylko spełnione są ogólne przesłanki wyraźnie określone w art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

W uchwale tej zwraca się uwagę, że ustawodawca uważał za konieczne uwzględnienie wszystkich nie dających się ująć ściśle i z góry przewidzieć okoliczności każdego przypadku.

W Wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 lipca 1999 r. w sprawie: I CKN 415/99 (LexPolonica nr 390715) Sad stwierdził:

„Pogorszenie sytuacji materialnej byłego małżonka, domagającego się zasądzenia alimentów na podstawie art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, może polegać na zmniejszeniu ilości środków stojących do dyspozycji małżonka niewinnego, jak również na zwiększeniu się jego usprawiedliwionych potrzeb. Pogorszenie to musi wystąpić na skutek rozwodu.„

Gdy brak winy małżonka za rozpad małżeństwa

Poza powyższą, opisaną w tym artykule możliwością dochodzenia alimentów od małżonka, który w wyroku rozwodowym został uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa, małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego (a więc zarówno, gdy oboje małżonkowie ponoszą winę jak i żaden z nich nie ponosi winy) rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. W tym wypadku strona musi dodatkowo wykazać, że znajduje się w tzw. niedostatku.