Wpływanie na zeznania świadka – co warto wiedzieć?

Dzisiejszy wpis jest poświęcony analizie przesłanek odpowiedzialności za przestępstwo wpływania na niektórych uczestników postępowań sądowych i pozasądowych.

Podstawą przypisania odpowiedzialności za przestępstwo zmuszania świadka jest wypełnienia znamion wskazanych w art. 245 Kodeksu karnego, zgodnie z którym użycie przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego lub naruszenie w związku z tym jego nietykalności cielesnej jest zagrożone karą od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.

W orzecznictwie sądowym przyjęto, że przepis art. 245 Kodeksu karnego ma zastosowanie do czynów skierowanych przeciwko wymienionym w nim osobom, występującym w postępowaniu sądowym – cywilnym i karnym, administracyjnym oraz innym postępowaniu pozasądowym, uregulowanym na podstawie ustawy.

Zastosowanie przepisu nie jest ograniczone do przypadków użycia groźby lub przemocy wobec podmiotów występujących w postępowaniu karnym lub naruszenia ich nietykalności cielesnej.

Objęty zamiarem sprawcy wpływ może polegać np. na zmuszeniu świadka do złożenia zeznań o określonej treści, na uniemożliwieniu świadkowi stawienia się w sądzie, na zmuszeniu biegłego do wydania opinii o określonej treści.

Jak może być popełnione przestępstwo zmuszenia świadka?

Przestępstwo może być popełnione przez:

• użycie przemocy lub groźby bezprawnej wobec świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego w celu wywarcia na jedną z tych osób wpływu,
• naruszenie nietykalności cielesnej świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego w związku z realizacją celu w postaci wywarcia na tę osobę wpływu.

Przemoc to każde oddziaływanie środkami fizycznymi, które uniemożliwiając lub przełamując opór ofiary, ma nie dopuścić do powstania lub wykonania jej decyzji lub wywrzeć nacisk na jej procesy motywacyjne w pożądanym przez sprawcę kierunku. Przemoc może zostać przez sprawcę skierowana wobec osoby lub wobec rzeczy.

Pojęcie groźby bezprawnej wyjaśniliśmy już w poprzednim wpisie. Przypominamy, że groźba bezprawna to zapowiedź popełnienia przestępstwa na szkodę osoby, do której groźba jest skierowana lub jej osoby najbliższej, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej (z wyjątkiem zapowiedzi spowodowania postępowania karnego mającej na celu wyłącznie ochronę naruszonego przestępstwem prawa).

Naruszenie nietykalności cielesnej to np. popchnięcie, uderzenie, oplucie, spoliczkowanie, szarpanie skierowane bezpośrednio przeciwko świadkowi, biegłemu, tłumaczowi, oskarżycielowi lub oskarżonemu.

W praktyce orzeczniczej uznaje się, że ochronie na podstawie przepisu art. 245 Kodeksu karnego podlega nie tylko osoba, co do której wydano postanowienie o dopuszczeniu dowodu z przesłuchania świadka, ale każdy, kto posiada istotne wiadomości o przestępstwie, choćby nie uzyskał procesowego statusu świadka.

Przestępstwo wpływania na świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego może zostać popełnione tylko umyślnie i z zamiarem bezpośrednim.

Dla zaistnienia przestępstwa nie ma znaczenia, czy działanie sprawcy doprowadzi do osiągnięcia wpływu na świadka lub inną wymienioną w przepisie osobę (np. przestępstwo jest  popełnione pomimo tego, że świadek, wobec którego zastosowano przemoc w celu uniemożliwienia mu stawienia się na rozprawie, stawił się na rozprawie i złożył zeznania). Dla bytu przestępstwa nie ma także znaczenia, czy groźba bezprawna wywoła obawę jej spełnienia.