Recydywa zwykła

Art.  64 Kodeksu karnego  stanowi, że jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Przepis art. 64 § 1 Kodeksu karnego ustala bardzo ścisłe kryteria recydywy szczególnej jednokrotnej. Zgodnie z tym przepisem status recydywisty uzyskać może sprawca, który: został skazany poprzednio za przestępstwo umyślne; odbył karę co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności; w ciągu 5 lat po odbyciu tej kary popełnił przestępstwo umyślne; popełnił przestępstwo podobne do tego, za które był skazany.

Przestępstwo umyślne określa natomiast art. 9 § 1 Kodeksu karnego, zgodnie z którym: czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełniania, to jest chce go popełnić albo przewiduje możliwość jego popełnienia. Synonimem umyślności jest zamiar.

Umyślność opiera się więc w całości na czynniku psychologicznym. Sprawca więc ma świadomość możliwości realizacji czynu zabronionego, ma wyobrażenie tej rzeczywistości zabronionej, świadomość celu, który może zrealizować mimo jego sprzeczności z prawem, i nakierowuje swoją wolę, a następnie swoje zachowanie na realizację tego celu.

Uświadamiając sobie cel swego dążenia, za pomocą swojej woli uruchamia czynności stanowiące przejaw jego zachowania, aby cel zabroniony zrealizować. Element woli został ujęty w sposób klasyczny – sprawca chce popełnić czyn zabroniony. Wola ta polega na dążeniu do realizacji rzeczywistości zabronionej i w wyniku tego zostają uruchamiane procesy zachowania w postaci działania, zaniechania lub posiadania czegoś, co było zabronione.

Przestępstwa podobne

Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.

Zaliczenie kary w innej sprawie

Podstawą recydywy szczególnej w typie podstawowym jest odbycie co najmniej 6 miesięcy z orzeczonej kary pozbawienia wolności – przed momentem popełnienia przypisanych mu w innej sprawie czynów i przed upływem 5 lat po odbyciu tej kary.

Chociaż przez pojęcie odbycia kary należy rozumieć przede wszystkim faktyczne jej wykonywanie w zakładzie karnym, to z odbyciem kary pozbawienia wolności mamy do czynienia również wówczas, gdy sąd zaliczy oskarżonemu okres tymczasowego aresztowania na poczet kary pozbawienia wolności w wymiarze co najmniej 6 miesięcy w sprawie, w której przypisuje mu przestępstwo umyślne, stanowiące później podstawę przypisania recydywy szczególnej w typie podstawowym.

Jednak jest rzeczą oczywistą, że dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku skazującego, w którym na poczet orzeczonej nim kary pozbawienia wolności zaliczono okres tymczasowego aresztowania, okres ten staje się w świetle prawa okresem odbytej kary pozbawienia wolności także w rozumieniu przepisów o powrotności do przestępstwa.

System dozoru elektronicznego a recydywa

Udzielenie zgody na odbycie kary w systemie SDE skazanym w warunkach art. 64 § 1 Kodeksu karnego (recydywa zwykła) jest dopuszczalne, gdy orzeczono ją za przypadkowe przestępstwo, popełnione w szczególnych okolicznościach wskazujących na brak chęci powrotu do przestępczego życia, a zachowanie skazanego po ostatnim opuszczeniu zakładu karnego było nad wyraz pozytywne.

Zniszczenie mienia a sprzedaż narkotyków to nie przestępstwa podobne

Zgodzić natomiast należało się z zarzutem obrazy art. 64 § 1 KK, polegającej na nieprawidłowym przyjęciu recydywy do przestępstw zniszczenia mienia, popełnionych w ciągu przestępstw, a przypisanych oskarżonemu w wyroku, bowiem brak jest wymaganego podobieństwa pomiędzy nimi, a przestępstwami z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Zarzut braku recydywy

Dopuszczenie się czynu w warunkach powrotu do przestępstwa z art. 64 § 1 Kodeksu karnego wymaga uprzedniego skazania na karę pozbawienia wolności i odbycia przez sprawcę co najmniej 6 miesięcy tej kary. O odbywaniu kary pozbawienia wolności orzeczonej za przestępstwo uprzednie może być mowa dopiero po uprawomocnieniu się wyroku skazującego (Wyrok Sądu Najwyższego z 6 czerwca 2007, sygn. V KK 150/2007).

Zatarcie skazania a recydywa

Naruszeniem prawa materialnego, tj. art. 64 § 1 KK w zw. z art. 106 KK i art. 107 § 1 KK, będzie sytuacja polegająca na przypisaniu oskarżonemu popełnienia przestępstw w warunkach powrotu do przestępstwa, pomimo zatarcia, przed wydaniem zaskarżonego wyroku, skazania będącego podstawą ustalenia recydywy, co w konsekwencji doprowadza do rażącej niewspółmierności kary. Oskarżonego należy traktować jak osobę niekaraną za wcześniejsze przestępstwo.

Ma to o tyle istotne znaczenie, że przyjęcie recydywy wpływa na zaostrzenie kary, gdyż dopuszczenie się czynu w warunkach powrotu do przestępstwa wpływa na podwyższenie kary. Gdyż jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.