Warunkowe zawieszenie wykonania odroczonej kary pozbawienia wolności

Po wyroku / Wykonanie kary, Prawo karne

Z dniem 6 października 2019 r. rządzący kontynuując politykę zaostrzania odpowiedzialności karnej usunęli przepis art. 152 Kodeksu karnego wykonawczego, który umożliwiał zawieszanie kary pozbawienia wolności, jeśli wcześniej karę odroczono na okres co najmniej roku.

Dlatego też przed podjęciem decyzji, co zrobić w swojej sprawie, skonsultuj się z adwokatem i dobierz rozwiązanie odpowiednie dla Twojej sytuacji.

Jaka nastąpiła zmiana od 1 lipca 2015 r. w zakresie warunkowego zawieszenia kary wcześniej odroczonej?

Uwaga zmiana od 1 lipca 2015 roku – Zgodnie z art. 152 Kodeksu karnego wykonawczego jeżeli odroczenie wykonania kary nie przekraczającej jednego roku (wcześniej 2 lat) pozbawienia wolności trwało przez okres co najmniej jednego roku – sąd może warunkowo zawiesić wykonanie tej kary na zasadach określonych w art. 69-75 Kodeksu karnego. Dla skorzystania z tego środka bez znaczenia jest to, czy odroczenie było obligatoryjne czy fakultatywne.

A co w takim razie z karami w przedziale od roku do dwóch lat pozbawienia wolności, które zostały orzeczone prawomocnie przed 1 lipca 2015 r. ?

Do 1 lipca 2015 r. przepis art. 152 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego dopuszczał warunkowe zawieszenie wykonania kary, jeżeli odroczenie wykonania kary nie przekraczającej 2 lat pozbawienia wolności trwało przez okres co najmniej roku. Natomiast od 1 lipca 2015 r. warunkowe zawieszenie w tym trybie, jest możliwe jedynie w przypadku kary pozbawienia wolności nie przekraczającej roku.

Sąd Najwyższy w najnowszych orzeczeniach przesądził jednoznacznie, że reguły intertemporalne określone w art. 4 § 1 Kodeksie karnym mają zastosowanie do uregulowań zawartych w art. 152 § 1 Kodeksie karnym wykonawczym. A to oznacza, że istnieje możliwość zastosowania w sprawie osoby, która przed dniem 1 lipca 2015 r. – tj. przed wejściem w życie ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw została skazana prawomocnym wyrokiem za czyn wcześniej popełniony na karę od roku do dwóch lat pozbawienia wolności i korzystała nieprzerwanie z odroczenia jej wykonania przez okres roku, przepisu art. 152 Kodeksu karnego wykonawczego w brzmieniu obowiązującym poprzednio, albowiem był korzystniejszy.

Jeżeli sąd orzekający w sprawie postąpi inaczej wówczas dopuści się rażącego i mającego istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenia przepisów prawa karnego wykonawczego i materialnego, a mianowicie art. 152 § 1 KKW w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2015 r. w związku z art. 4 § 1 KK, polegającego na niezasadnym niezastosowaniu tych przepisów, na skutek błędnego uznania, że reguły intertemporalne określone w art. 4 § 1KK nie mają zastosowania do uregulowań zawartych w art. 152 § 1 KKW, co skutkowało dokonaniem oceny przesłanek w zakresie możliwości warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności na podstawie przepisów obowiązujących w dacie orzekania, podczas gdy sąd powinien orzekać w oparciu o treść art. 152 § 1 KKW, obowiązującego w czasie popełnienia przestępstwa, który jest przepisem względniejszym (korzystniejszym).

Co sąd bierze pod uwagę oceniając, czy możliwe jest warunkowe zawieszenie kary odroczonej?

Stosując ten przepis w postępowaniu wykonawczym sąd niejako ponownie dokonuje wymiaru kary. Jednakże adwokat podkreśla – że inaczej niż przy orzekaniu kary w wyroku tutaj sąd bierze pod uwagę jedynie to, co zdarzyło się po wydaniu wyroku, a szczególnie to, co wydarzyło się w okresie odroczenia wykonania kary.

Sąd powinien zatem ustalić, czy sposób życia i zachowania się skazanego po wydaniu wyroku, a zwłaszcza starania o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w jakiejś innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości pozwalają na inną niż w chwili wyrokowania ocenę tego, czy warunkowe zawieszenie wykonania kary będzie wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności – zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.

Adwokat wskazuje również, że nie można uzasadniać decyzji o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności takimi okolicznościami jak trudna sytuacja materialna rodziny skazanego, stan jego zdrowia lub konieczność sprawowania przez niego opieki nad członkiem rodziny. Te okoliczności były właściwe dla uzasadnienia wniosku o odroczenie wykonania kary. Poza tym okoliczności te nie powstają zazwyczaj dopiero po wydaniu wyroku skazującego, a jeśli nawet tak to nie należą one do przesłanek, na podstawie których sąd decyduje o zawieszeniu wykonania kary. Powołanie się więc na tego typu okoliczności może okazać się nieskuteczne.

Rzeczą sądu stosującego warunkowe zawieszenie wykonania kary będzie ocena, czy w konkretnym przypadku zachowanie skazanego po wydaniu wyroku skazującego, w okresie odroczenia wykonania kary, pozwala na inną, niż w chwili wykonania, ocenę tego, czy warunkowe zawieszenie wykonania kary będzie wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Należy bowiem pamiętać, że to, czy sąd zawiesi wykonanie kary jest tylko możliwością, a nie obowiązkiem sądu.

Zawieszenie kary, zarządzenie wykonania tej kary i ponowne zawieszenie kary

Adwokat podkreśla, że zgodnie z orzecznictwem Sąd Najwyższego przewidziana powyżej możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności istnieje także wówczas, gdy roczny okres odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności dotyczył takiej kary, której wykonanie w wyroku sąd warunkowo zawiesił, a następnie zarządził jej wykonanie (odwieszenie). Wówczas decydujące znaczenie dla tego, czy dokonać zawieszenia kary ponownie będzie miało zachowanie skazanego w okresie odroczenia wykonania kary.

Czy możliwy jest wniosek o zawieszenie wykonania kary odroczonej, gdy skazany zaczął odbywać tę karę?

Wniosek o warunkowe zawieszenie kary po upływie rocznego odroczenia można złożyć również wówczas, gdy skazany przystąpił do odbywania kary (został osadzony w Zakładzie Karnym). Mogło to nastąpić na skutek nie wstrzymania czynności zmierzających do osadzenia skazanego do czasu rozpoznania tego wniosku lub taki wniosek rozpatrzono negatywnie, lub skazany zbytnio odwlekał w czasie złożenie wniosku o zawieszenie.

Co dodatkowo sąd powinien brać pod uwagę, gdy skazany zaczął odbywać karę i złożył wniosek o jej zawieszenie?

Jeżeli czas pobytu skazanego na wolności, liczony od chwili uprawomocnienia się wyroku, przekracza swym wymiarem roczny okres odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności, przedmiotem ustaleń sądu co do istnienia przesłanek warunkujących zawieszenie wykonania kary powinien być cały ten czas, w tym także okres odbywania kary pozbawienia wolności w innej sprawie oraz osiągnięte w tym okresie postępy w resocjalizacji skazanego.

Jak liczyć okres roku odroczenia wykonania kary, które uprawnia do wystąpienia z wnioskiem o zawieszenie wykonania tej kary?

To, że wymagany jest roczny okres odroczenia wykonania kary, aby ubiegać się następnie o jej zawieszenie jest oczywiste i wynika wprost z przepisu. Wiele wątpliwości budziło natomiast to, jak ten rok należy liczyć. Po wielu latach linia orzecznicza spójnie już teraz przyjmuje, że w przypadku noszenia się z zamiarem złożenia wniosku o zawieszenie wykonania kary po upływie rocznego okresu odroczenia bardzo ważne jest, aby roczny okres odroczenia wynikał wprost z postanowień sądu o odroczeniu. Samo faktyczne nieodbywanie kary, ale bez stosownego postanowienia w tym temacie, jest niewystarczające. Co jeszcze ważniejsze, postanowienia o odroczeniu wykonania kary muszą być wydane na tzw. ‘zakładkę”, tzn., że nie może być między nimi żadnej przerwy. Dlatego adwokaci zwracają uwagę jak ważne jest złożenie wniosku o kolejne odroczenie kary przed upływem poprzedniego okresu. Złożenie wniosku o odroczenie po upływie poprzedniego okresu wyklucza praktycznie możliwość uzyskania pełnego roku odroczenia a tym samym skutecznego uzyskania warunkowego zawieszenia kary odroczonej.

Zasadniczy powód wprowadzenia instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary wcześniej odroczonej tkwi w racjonalizacji polityki karnej, a nadto – w zachęceniu skazanych, aby podjęli wysiłki w celu zmiany postawy i zachowania w taki sposób, by możliwe było osiągnięcie zadań kary bez konieczności wykonywania kary pozbawienia wolności. Warunkowe zawieszenie wykonania kary jest jakby nieformalną nagrodą za bardzo dobre sprawowanie skazanego w okresie odroczenia kary.

Kiedy może być złożony wniosek o warunkowe zawieszenie wykonania kary po wcześniejszym rocznym okresie jej odroczenia?

Może być złożony nie wcześniej jak z upływem rocznego okresu odroczenia, tak aby na biurko sędziego nie trafił przed upływem roku, bo w takiej sytuacji sąd stwierdzi brak przesłanek formalnych do zawieszenia. Z kolei może on być złożony także wówczas, gdy skazany rozpoczął wykonywanie kary pozbawienia wolności.