Opieka naprzemienna a alimenty

Opieka naprzemienna (forma pieczy naprzemiennej) jest jednym z rekomendowanych zarówno przez psychologów dziecięcych jak i przez prawników sposobem na podzielenie się wychowaniem wspólnych dzieci rozstających się rodziców.

Wtedy dziecko przebywa w równych przedziałach czasowych zarówno u matki jak i u ojca. I tu pojawia się pytanie — czy sąd, orzekając o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej w formie pieczy naprzemiennej, może nałożyć alimenty na jedną ze stron?

Czym jest opieka naprzemienna?

W polskiej kodyfikacji prawnej nie znajdziemy dokładnej definicji tego świadczenia, jednak odesłania do tego zjawiska prawnego znajdujemy, chociażby w Ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci albo też Ustawie o świadczeniach rodzinnych.

Z uwagi na powyższe można wywnioskować, że opieka naprzemienna to sprawowanie opieki nad dzieckiem w następujących po sobie, równych okresach. Warto podkreślić, że ustanowiona może być na dwa sposoby.

Jeden z nich, najczęściej wybierany, to na podstawie porozumienia między rodzicami. Czasem wystarczają ustalenia słowne, częściej jednak to sporządzona umowa na piśmie, obligująca dwie strony do określonych czynności i zachowania terminów.

Praktyka pokazuje, że dziecko przebywa na zmianę u każdego z rodziców, w odstępie tygodniowym, dwutygodniowym lub każdym innym ustalonym przez opiekunów. O ustaleniu opieki naprzemiennej decyduje sąd, biorąc jako kryterium nadrzędne, dobro małoletniego.

W przepisach nie nakreślono jasno, od jakiego wieku może obowiązywać wychowanie dziecka jako opieka naprzemienna. O tym, czy dziecko może już korzystać z takiego rozwiązania, decyduje sąd, kierując się dobrem dziecka.

Przeciwskazania do opieki naprzemiennej

Jak już wcześniej wspomniano, to sąd wydaje orzeczenie o ustanowieniu pieczy naprzemiennej nad małoletnim, na ściśle ustalonych zasadach. Istnieją jednak przesłanki, które przekreślają możliwość sprawowania takiego rodzaju opieki.

Najważniejsza z nich to brak komunikacji między rodzicami. Mówiąc krótko — jeżeli opiekunowie dziecka nie potrafią się sami dogadać w kwestii opieki naprzemiennej, to dobro dziecka, które nieformalnie jest przedmiotem sporu, może być zagrożone.

Gdy sąd widzi, że rodzice nie umieją dojść do zgody i porozumienia w kwestiach fundamentalnych dotyczących dziecka, a także mają problem z uprzejmą wymianą zdań, z pewnością nie ustali takiej formy opieki.

Bardziej będzie skłaniał się ku przyznaniu wyłącznej opieki jednemu z rodziców. Ważnym jest jednak fakt, że brak zgody jednego z rodziców na ustanowienie opieki naprzemiennej, nie przekreśla starań o ustanowienie jej.

Sąd może, mimo sprzeciwu jednej ze stron, ustanowić właśnie taką formę opieki. Swoją decyzję wydaje na podstawie wnikliwego zbadania aktualnej sytuacji życiowej obojga rodziców. Na tej właśnie podstawie wydaje decyzję o opiece naprzemiennej.

Co wydaje się oczywiste, opieka naprzemienna nie będzie orzeczona w sytuacji, gdy jednemu z opiekunów odebrano całkowicie lub ograniczono prawa rodzicielskie. W tym przypadku sąd powierza pieczę nad małoletnim drugiemu rodzicowi. Pozostaje więc tylko odpowiedzieć na pytanie, czy przy opiece naprzemiennej należą się alimenty.

 Naprzemienna opieka nad dzieckiem a alimenty

Starając się o opiekę naprzemienną, każda ze stron może wnieść o alimenty płacone na dziecko pozostające pod opieką w określonym czasie. Postępowanie przed sądem w tej sprawie odbywa się na wniosek.

Sąd wydaje orzeczenie, kierując się przede wszystkim dobrem dziecka. Może więc zarządzić płacenie alimentów na dziecko tylko jednego z rodziców, ale może również znieść ten obowiązek w ogóle.

Badając całą sprawę i wydając rozstrzygnięcie, sąd bierze pod uwagę interes prawny małoletniego. Nie bez znaczenia są jednak możliwości finansowe każdego z rodziców. To oczywiste, że każde z rodziców będzie łożyć na wychowanie dziecka podczas czasu, który spędzi u jednej lub drugiej ze stron.

Opieka naprzemienna a alimenty na dziecko

Co istotne, już na początku postępowania, sąd spyta, czy będzie poruszona kwestia alimentów a jeżeli tak, jakie są wstępne ustalenia. Tym samym wymiar sprawiedliwości liczy, że rodzice dogadają się w tej kwestii tak dobrze, jak w przypadku zasad dotyczących opieki naprzemiennej. Gdy nie ma w tej kwestii jednomyślności, o przedmiocie sporu będzie rozstrzygał sąd rodzinny.

Należy również mieć na uwadze, że w życiu może dziać się różnie. Każda znacząca zmiana dotycząca sytuacji rodzinnej może spowodować zrewidowanie ustaleń dotyczących opieki naprzemiennej nad małoletnimi.

Oznacza to również, że może wystąpić również zmiana w kontekście raz już ustalonych wysokości wypłacanych alimentów. Z jednej strony, ten obowiązek może ustać, jednak z drugiej, może powstać konieczność zasądzenia wyższych kwot niezbędnych do prawidłowego wychowania dziecka.

Opieka naprzemienna a świadczenie 500+

W alimenty przy opiece naprzemiennej można również włączyć świadczenia od państwa z programu 500+. Zasadne jest więc pytanie, któremu z rodziców zostaną przyznane te pieniądze.

Artykule 5 pkt 2a, Ustawy z dnia 11 lutego 2016 roku, o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, jasno ustala kierunek działania w tej sprawie. Idąc za tym artykułem, jeżeli sąd orzekł opiekę naprzemienną obydwojga rodziców, świadczenia z tytułu 500 plus wypłacane są po połowie każdemu z rodziców.

Nie ma tu znaczenia czy opiekunowie są w separacji, czy też rozwiedzeni. Na wysokość tego podziału nie wpływa również wielkość ustalonych wcześniej alimentów. Ustawa gwarantuje, że każdy z rodziców otrzymuje połowę kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego.

Zniesienie obowiązku alimentacyjnego

Oboje rodziców może wystąpić do sądu o zniesienie obowiązku alimentacyjnego względem małoletniego pozostającego pod opieką naprzemienną.

Dzieje się tak w przypadku gdy oboje opiekujących się zamiennie osób żyje na bardzo podobnym poziomie materialnym. Dodatkowo, w ocenie sądu rodzinnego, każda ze stron zajmuje się dzieckiem tak samo i łoży na jego utrzymanie w równych częściach, pokrywając codzienne koszty utrzymywania dziecka.

W takim przypadku sąd uwzględniając wniosek jednej ze stron, znosi obowiązek płacenia alimentów na rzecz dziecka z tytułu opieki naprzemiennej.

Zsumowanie informacji

Niegdyś sądy musiały określić, który z rodziców będzie wykonywać władzę rodzicielską jeśli małżonkowie żyją w rozłączeniu, wtedy też automatycznie drugi małżonek miał ograniczone prawa rodzicielskie, a jego rola ograniczała się tylko do obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania dziecka (a w szczególności równego pokrywania opłat wynikających z edukacji czy kosztów leczenia) i widzeń z dzieckiem, które orzekł sąd.

Dziś mamy władzę naprzemienną, która jest najlepszym rozwiązaniem nie tylko dla rodziców walczących o dziecko, ale też i dla samego dziecka. Jeśli natomiast chodzi o koszty utrzymania dziecka, to przy pieczy naprzemiennej, rodzice ponoszą odpowiednie koszty w takiej samej wysokości, bez zasądzania alimentów.