Czy oskarżony musi dostarczać dowody na swoją niekorzyść na przykładzie opinii z zakresu badania pisma ręcznego

Dzisiejszy wpis jest poświęcony analizie przypadku przeprowadzenia w postępowaniu karnym dowodu z opinii biegłego z zakresu badania pisma ręcznego w celu ustalenia, czy napis na dokumencie został sporządzony przez oskarżonego.

Zdarzają się bowiem w postępowaniu karnym sytuacje, w których dla potwierdzenia lub wykluczenia tego, czy podejrzany lub oskarżony popełnił dane przestępstwo konieczne jest porównanie pisma znajdującego się na jakimś dokumencie z pismem nakreślonym ręką podejrzanego / oskarżonego. Jak w związku z tym może zachować się podejrzany / oskarżony? Czy musi poddać się takiemu badaniu?

Jak wyjaśniliśmy we wpisie o obowiązkach oskarżonego w procesie karnym, oskarżony ma obowiązek poddać się oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno także w szczególności od oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom.

W razie odmowy poddania się tym obowiązkom oskarżonego można zatrzymać i przymusowo doprowadzić, a także stosować wobec niego siłę fizyczną lub środki techniczne służące obezwładnieniu, w zakresie niezbędnym do wykonania danej czynności.

Czy obowiązek poddania się badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała, skutkujący uprawnieniem organów ścigania do pobrania od oskarżonego odcisków palców, obejmuje także obowiązek złożenia próbek pisma w celu dostarczenia materiału porównawczego dla biegłego z zakresu badania pisma ręcznego?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy wyjaśnić to, czy złożenie próbek pisma dla celów wydania opinii z zakresu badania pisma ręcznego jest poddaniem się badaniom.

W nauce prawa i w orzecznictwie sądowym przyjęto pogląd, że obowiązek poddania się badaniom oznacza konieczność znoszenia przez oskarżonego pewnych dolegliwości (takich jak oględziny ciała, pobranie odcisków, okazanie, pobranie próbek zapachu) i nie oznacza obowiązku aktywnego uczestniczenia w pozyskiwaniu dowodów przeciwko niemu.

Jakie ma to praktyczne znaczenie w troczącym się postępowaniu karnym?

Skoro oskarżony nie ma obowiązku aktywnego uczestniczenia w pozyskiwaniu dowodów, to nie może także zostać zobowiązany do dostarczenia próbek pisma w celu sporządzenia opinii biegłego z zakresu badania pisma ręcznego; to samo dotyczy pobrania próbek głosu w celu sporządzenia opinii fonoskopijnej.

W razie odmówienia przez oskarżonego dostarczenia próbek pisma lub głosu sąd nie może nakazać przymusowego zatrzymania i doprowadzenia oskarżonego ani nie może nakazać użycia siły w celu zmuszenia go do dostarczenia próbek.

Przyjęcie innego stanowiska naruszałoby jedną z podstawowych reguł postępowania karnego, zgodnie z którą oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności ani dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.

Brak obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść oznacza, że bez zgody oskarżonego mogą zostać wykorzystane jako podstawa do wydania opinii biegłego powstałe już materiały, np. dokumenty zawierające podpisy złożone przez oskarżonego w związku z postępowaniami przed organami władzy publicznej albo sporządzone przez oskarżonego dokumenty prywatne – bez względu na to, czy powstały przed złożeniem przez oskarżonego oświadczenia o odmowie dostarczenia wzorów podpisów, czy też po złożeniu takiego oświadczenia.