Zmiana wysokości alimentów (podwyższenie, obniżenie i uchylenie)

Zmiana wysokości alimentów

Pozew o obniżenie alimentów lub pozew o podwyższenie alimentów i zawarte w nim żądanie zmiany wysokości alimentów opiera się na treści art. 138 k.r.o., zgodnie z którym w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

Wykładnia art. 138 k.r.o. wskazuje, iż ustawodawca pod pojęciem zmiany stosunków rozumie zmianę w zakresie czynników wymienionych w art. 135 § 1 k.r.o., to jest usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego i możliwości zarobkowych zobowiązanego. Tą samą ścieżką wnosi się pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.

Uchylenie obowiązku alimentacyjnego

Zagadnienie zasadności uchylenia obowiązku alimentacyjnego rodzica wobec pełnoletniego dziecka w przypadku kontynuowania nauki wielokrotnie poruszone zostało przez Sąd Najwyższy w celu doprecyzowania wyżej omówionych przepisów.

Uchylenie zobowiązania jest zasadne jedynie w przypadku takiej zmiany stosunków, która polega na całkowitym ustaniu możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego bądź na uzyskaniu przez uprawnionego zdolności do samodzielnego utrzymywania się (wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 1999 r., I CKN 274/99, z 14 listopada 1997 r., III CKN 217/97).

Pełnoletnie dziecko a alimenty

Przyjmuje się również, iż rodzice pełnoletniego dziecka, które kontynuuje naukę, obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem niego (wyrok Sądu Najwyższego  z 27 stycznia 1999 r.), jeżeli zamiar kontynuowania nauki znajduje uzasadnienie w dotychczas osiąganych wynikach (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 2000 r., I CKN 1538/99) oraz osobiste zdolności i cechy uprawnionego pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki (wyrok Sądu Najwyższego z 14 listopada 1997 r., III CKN 257/97).

Ustalenie, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie, oznacza ocenę jego możliwości zarobkowych oraz majątkowych i ocenę, czy ich wykorzystanie pozwala na osiągnięcie dochodu  wystarczającego na zaspokojenie jego potrzeb życiowych.

Osiągnięcie pełnoletności zmienia o tyle sytuację dziecka, że, po pierwsze, ustają ustawowe przeszkody i utrudnienia w podjęciu pracy lub działalności zarobkowej, po drugie, na dziecku nie ciąży już czasochłonny obowiązek szkolny.

Jednakże poziom wykształcenia, jakim może legitymować się dziecko po osiągnięciu pełnoletności, umożliwi mu podjęcie pracy, ale znacznie gorzej wynagradzanej i z reguły poniżej jego aspiracji.

Doktryna stoi na stanowisku, że kontynuowanie nauki i starania dziecka pełnoletniego o zdobycie lub podniesienie kwalifikacji stosownych do jego uzdolnień, które uniemożliwią mu w przyszłości osiągniecie wyższych zarobków, mogą usprawiedliwiać odmowę podjęcia przez nie pracy lub niewykorzystywanie posiadanych możliwości zarobkowych, również tych związanych ze zdobytym dotychczas zawodem.

Należy jednak w takiej sytuacji brać pod uwagę, czy osobiste zdolności i cechy charakteru pełnoletniego dziecka, o których mogą świadczyć oceny uzyskane w toku dotychczasowej nauki, pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie kształcenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 1997 r.  III CKN 217/97 , Lexis.pl nr 351778, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 1986 r.  III CZP 76/85, OSNCP 1987, nr 1, poz. 4, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11  marca 1999 r.  III CKN 1175/98 , Lexis.pl nr 6737168, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r.  III CKN 565/98 , Lexis.pl nr 8163514).

Często przyjmuje się również, że błędy przeszłości dziecka i jego rodziców nie mogą pozbawiać małoletniego szansy na zdobycie wykształcenia.

Postawa powoda jeżeli wskazuje na to, że nie tylko chce on ukończyć szkołę średnią i przystąpić do matury, ale także rozpocząć studia na wybranym przez siebie kierunku uzasadnia kontynuowanie obowiązku alimentacyjnego względem niego.

To, że do tej pory nie zdobył wykształcenia, jak jego rówieśnicy obciąża często również jego rodziców, którzy nie sprawowali nad małoletnim synem odpowiedniego nadzoru.

Nie można również wymagać od powoda, aby godził obowiązki ucznia z pracą zarobkową. Celem priorytetowym na obecnym etapie życia w wieku 19 lat winno być kontynuowanie nauki i starania o zdobycie kwalifikacji zawodowych.

Sąd również często stwierdza, że pozwanemu jako ojcu powinno również zależeć na tym, aby syn zdobył wysokie kwalifikacje zawodowe, pozwalające mu na znalezienie dobrze płatnej pracy, a tym samym na szybsze usamodzielnienie się.

Jak w każdej sprawie o alimenty należy zauważyć, że obowiązek alimentacyjny spoczywa nie tylko na ojcu, lecz również na matce, która również winna partycypować w kosztach utrzymania powoda również pełnoletniego przez świadczenia o charakterze materialnym lub finansowym.

Należy udowodnić

Adwokat zwraca uwagę, że zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą kontradyktoryjności sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron zawartych w pozwie lub odpowiedzi na pozew i wykrycia środków dowodowych pozwalających na udowodnienie racji powoda lub pozwanego, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Należy mieć świadomość, że to strona jest obowiązana wskazać dowody dla stwierdzenia faktów i musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami nieudowodnienia.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, a według art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego strona w postępowaniu sądowym zobowiązana jest wskazywać fakty, oraz dowody na potwierdzenie swoich twierdzeń.