Skarga pauliańska – czym jest? Jakie warunki należy spełnić? Kiedy warto z niej skorzystać?

Skarga pauliańska zabezpiecza interesy wierzyciela w wypadku nielojalnego, nieuczciwego postępowania dłużnika. To uprawnienie wierzyciela do zakwestionowania skuteczności takiej czynności dłużnika (np. umowy), która jest dla wierzyciela niekorzystna.

Poniżej pobierzesz gotowy do wypełnienia wzór skargi Pauliańskiej:

Innymi słowy jest to ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika. Często bowiem zdarza się tak, że zanim wierzyciel zaopatrzy się w tytuł egzekucyjny i będzie mógł prowadzić egzekucję komorniczą z majątku dłużnika, dłużnik ten wyzbywa się składników tego majątku, rozporządzając nimi na rzecz innych osób.

Weźmy np. sytuacje, w której dłużnik (np. ojciec nie płacący alimentów) dokonuje czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli (np. dzieci, które mają zasądzone alimenty) a osoba trzecia (nabywca) uzyskuje korzyść majątkową.

Wówczas każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Brzmi trochę tajemniczo, ale za chwilę wyjaśnimy to szerzej.

Jeśli dojdzie do sytuacji, w której dłużnik wyzbył się swojego majątku i przez to stał się niewypłacalny wierzyciel może żądać w drodze powództwa lub zarzutu, by taka czynność prawna (umowa) została uznana w stosunku do niego za bezskuteczną i by w konsekwencji mógł on egzekwować swoją należność z tego składnika majątkowego, którego dłużnik już się pozbył np. z nieruchomości.

Adwokat Lublin zwraca uwagę, ze powództwo kierowane jest nie przeciwko dłużnikowi, lecz przeciwko osobie trzeciej, która nabyła to prawo lub rzecz od dłużnika np. nieruchomość.

Kiedy przysługuje skarga pauliańska, czyli uznanie czynności prawnej za bezskuteczną?

Wierzycielowi przysługuje skarga pauliańska, jeżeli spełnionych jest kilka warunków jednocześnie:

  1. musi istnieć wierzytelność,
  2. musi być dokonana czynność prawna przez dłużnika z „osobą trzecią”,
  3. czynność dokonana przez dłużnika musi być dokonana „z pokrzywdzeniem wierzycieli„, czyli musi nastąpić niewypłacalność bądź pogłębienie stanu niewypłacalności dłużnika w jakimkolwiek stopniu. Innymi słowy czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności,
  4. osoba trzecia musi również uzyskać korzyść majątkową. Istotne jest to, aby taka czynność przyniosła osobie trzeciej korzyść, w szczególności przez nabycie prawa majątkowego lub zwolnienie z zobowiązania. Zawsze chodzi tu jednak o czynność prawną dłużnika. Przesunięcie majątkowe prowadzące do niewypłacalności na skutek zdarzeń od dłużnika niezależnych, nie podlega ochronie z tytułu skargi pauliańskiej,
  5. czynność dokonana przez dłużnika musi być również dokonana „ze świadomością pokrzywdzenia uprawnionego wierzyciela”. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, przyjmuje się z mocy prawa, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świado­mością pokrzywdzenia wierzycieli i nie jest konieczne udowadnianie tego,
  6. niezbędne jest również, aby osoba trzecia działała w złej wierze, tzn. aby osoba trzecia w chwili dokonania czynności prawnej przez dłużnika wiedziała o świadomości dłużnika co do tego, że dokonywana przez niego czynność krzywdzi wierzycieli albo osoba trzecia mogła się o tym z łatwością się dowiedzieć.

Adwokat zwraca jednak uwagę, że w przypadku bezpłatnych rozporządzeń umownych dokonanych przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie (np. darowizną), wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Należy również wiedzieć, że jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się z mocy prawa, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Gdy występuje takie domniemanie nie ma potrzeby udowadniać tego. W takim przypadku to dłużnik musiałby udowodnić, że nie miał świadomości, że stanie się niewypłacalny na skutek wyzbycia się danego składnika majątkowego. Ciężar udowodnienia innych faktów spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (tutaj zazwyczaj będzie to wierzyciel).

Niewypłacalność oznacza istniejący stan majątku dłużnika, wykazany wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi. Np. dłużnik staje się niewypłacalny w wyższym stopniu, jeżeli nie spełnia wymagalnego świadczenia pieniężnego, a za posiadaną gotówkę kupuje nieruchomość. Stan rzeczy, który prowadzi do pokrzywdzenia wierzyciela w powyższym znaczeniu, powinien istnieć zarówno w chwili wystąpienia ze skargą, jak i w chwili orzekania.

Aby uzyskać uznanie takiej bezskuteczności, wierzyciel co do zasady musi udowodnić wszystkie wyżej wymienione okoliczności. Natomiast okoliczność, że osoba trzecia działała w złej wierze, jak wskazano wyżej, niekiedy nie musi być udowadniana.

Prawnik podkreśla również, że sam fakt dokonania przez dłużnika niekorzystnego rozporządzenia majątkowego nie uzasadnia skargi, jeżeli wierzyciel może zaspokoić się z innych składników majątku dłużnika, np. z wynagrodzenia za pracę.

W jaki sposób powinna być określona wierzytelność w sprawie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną (w tzw. skardze pauliańskiej)?

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego wyrok uwzględniający powództwo w sprawie ze skargi pauliańskiej powinien określać wierzytelność zarówno pod względem podmiotowym jak i przedmiotowym. A to oznacza, że wierzytelność przysługująca pokrzywdzonemu wierzycielowi względem określonego dłużnika musi być realna i skonkretyzowana, a nie hipotetyczna.

Innymi słowy adwokaci wyjaśniają, że chodzi bowiem o to, aby ochrony w następstwie wyroku uwzględniającego powództwo nie doznały wszelkie bliżej nie oznaczone prawa powoda, lecz jedynie konkretna wierzytelność, wynikająca z konkretnego stosunku prawnego, stanowiąca przedmiot żądanej ochrony, a tym samym także przedmiot rozstrzygnięcia sądowego.

Dla przykładu adwokat podaje sytuację, w której dzieci wystąpiły ze skargą paulińską przeciwko osobie, która otrzymała darowiznę w postaci nieruchomości właśnie od ojca tych dzieci. Innymi słowy ojciec, na którym ciążył obowiązek alimentacyjny względem dzieci wyzbył się nieruchomości. W takiej sprawie ze skargi pauliańskiej bezskuteczność ww. umowy w stosunku do określonej nieruchomości ogranicza się w zakresie podmiotowym jedynie do wskazanych w wyroku dzieci uprawnionych do alimentów (nie innych wierzycieli), a w zakresie przedmiotowym do zaspokojenia wierzytelności alimentacyjnych im przysługujących (nie innych roszczeń).

Innymi słowy ww. umowy traktuje się jak nieistniejące tylko w tym zakresie. W pozostałym zakresie tj. m.in. w stosunku do innych osób i w zakresie innych zobowiązań umowy obowiązują.

Wierzytelność podlegająca ochronie nie musi być wymagalna, ani też nie musi istnieć tytuł egzekucyjny potwierdzający jej istnienie. Jednakże sposób, w jaki winna zostać w wyroku określona wierzytelność zależny jest również od tego, czy została ona stwierdzona tytułem egzekucyjnym. W sytuacji bowiem, gdy tytuł taki nie istnieje, konieczne jest precyzyjne określenie wierzyciela, dłużnika, w miarę możliwości wysokości oraz podstawy powstania wierzytelności.

Co do wierzytelności stwierdzonych tytułem wykonawczym wystarcza odwołanie się do konkretnego tytułu, który musi zawierać precyzyjne dane. Wyrok sformułowany w taki sposób ma bowiem określać zakres ochrony przyznanej wierzycielowi, i jednocześnie uniemożliwiać ochronę wykraczającą poza granice pozwu i wyroku.

Kancelaria adwokacka wskazuje, że to co najważniejsze to, że żadna inna wierzytelność powoda, poza określoną w wyroku nie może być na jego podstawie uznana za bezskuteczną.

Skarga pauliańska a przedawnienie?

Termin przedawnienia ze skargi pauliańskiej czyli uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności.

Stroną procesu (pozwanym) będzie osoba trzecia, która ostatecznie uzyskała korzyść majątkową, bowiem to ona i tylko ona w przypadku uwzględnienia powództwa będzie musiała „znosić egzekucję” skierowaną do uzyskanej przez nią z pokrzywdzeniem wierzyciela korzyści.

Warto również wiedzieć, że ewentualna egzekucja będzie prowadzona nie na podstawie bezpośrednio wyroku wydanego w sprawie skargi pauliańskiej lecz wyroku zasądzającego należność (wierzytelność np. alimenty, zapłatę jakiejś kwoty, określona należność w innym wyroku) uzupełnionego o wyrok ze skargi pauliańskiej.

Wedle tradycyjnego rozumienia skargi pauliańskiej powództwo to (względnie zarzut) zmierza do nakazania osobie trzeciej „znoszenia egzekucji”, prowadzonej na podstawie innego tytułu wykonawczego, wydanego przeciwko dłużnikowi.

Powództwo o uznanie za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela darowizny nieruchomości dokonanej przez jego dłużnika na rzecz syna tego dłużnika, wierzyciel wytacza przeciwko synowi dłużnika.

Adwokat wskazuje również, że istniejąca lub grożąca dłużnikowi niewypłacalność może stanowić przestępstwo i wszczęcie postępowania karnego.

Podstawa prawna – art. 527 kc (kodeksu cywilnego).

Jak wygląda w praktyce sądowej stosowanie skargi pauliańskiej?

O tym jak wygląda stosowanie skargi pauliańskiej w praktyce możesz przekonać się zapoznając się z trzema wpisami adwokatów dotyczącym orzecznictwa sądowego oraz przykładów z praktyki sądowej.

Konieczność udowodnienia

Adwokat zwraca uwagę, że zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą kontradyktoryjności sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron zawartych w pozwie lub odpowiedzi na pozew i wykrycia środków dowodowych pozwalających na udowodnienie racji powoda lub pozwanego, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Należy mieć świadomość, że to strona jest obowiązana wskazać dowody dla stwierdzenia faktów i musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami nieudowodnienia.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, a według art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego strona w postępowaniu sądowym zobowiązana jest wskazywać fakty, oraz dowody na potwierdzenie swoich twierdzeń.

About the author

Jako legalnie działająca firma pod numerem NIP: 665-259-59-85, REGON: 369166329 dostarczamy produktów najwyższej jakości.