Alkoholowe leczenie odwykowe

Skierowanie na przymusowe leczenie osoby nadużywającej alkoholu

Zgodnie z art. 24 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – Osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, kieruje się na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego.

Na badanie kieruje gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych właściwa według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, na jej wniosek lub z własnej inicjatywy. To Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Lublinie prowadzi sprawy o zastosowanie obowiązku leczenia odwykowego wobec osób zamieszkałych na terenie Lublina.

Zgodnie natomiast z art. 26 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi osoby, o których mowa powyżej, jeżeli uzależnione są od alkoholu, zobowiązać można do poddania się leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego.

O zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego orzeka sąd rejonowy właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, w postępowaniu nieprocesowym.

Sąd wszczyna postępowanie na wniosek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych lub prokuratora. Do wniosku dołącza się zebraną dokumentację wraz z opinią biegłego, jeżeli badanie przez biegłego zostało przeprowadzone.

Rozpad życia rodzinnego przez alkohol

Wynikające z art. 26 ust. 1 w związku z art. 24 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przesłanki zobowiązania do poddania się obowiązkowemu leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego, polegające na powodowaniu rozkładu życia rodzinnego w związku z nadużywaniem alkoholu, muszą występować w dniu orzekania. Dzień orzekania odnosi się zarówno do sądu pierwszej, jak i drugiej instancji.

Przymusowe leczenie przynosi nikłe efekty

Przymusowe leczenie uzależnienia od alkoholu przynosi nikłe efekty z terapeutycznego punktu widzenia, osoba dotknięta alkoholizmem sama powinna decydować czy chce się leczyć, a postępowanie o zastosowanie przymusu leczenia odwykowego jest odstępstwem od zasady dobrowolności leczenia.

Stanowi ingerencję państwa w prawa i wolności osoby objętej wnioskiem, podyktowaną ochroną bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz praw i wolności innych osób i może być stosowane jedynie wyjątkowo – w razie zaistnienia przesłanek społecznych i medycznych, o jakich mowa w art. 24 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Co do zasady odmowa leczenia alkoholizmu nie jest działaniem bezprawnym, a jeżeli zachowaniu osoby uzależnionej można przypisać cechy czynu zabronionego, to powinna ponosić odpowiedzialność prawną na zasadach ogólnych.

Z tych względów postępowanie w przedmiocie skierowania na przymusowe leczenie alkoholizmu powinno być prowadzone szczególnie wnikliwie, z poszanowaniem gwarancji procesowych uczestnika i konieczności jednoznacznego i niebudzącego wątpliwości udowodnienia przesłanek ustawowych dopuszczających nałożenie obowiązku leczenia przymusowego.

W postępowaniu cywilnym dotyczącym zobowiązania osoby do poddania nieleczeniu uzależnienia od alkoholu opinie sporządzane na zlecenie stron czy uczestników są traktowane jako część ich argumentacji popartej wiedzą specjalną, a jeżeli zostały złożone z intencją uznania za dowód w sprawie, mają moc dokumentu prywatnego.

Przymusowe leczenie odwykowe tylko wyjątkowo

Zobowiązanie do przymusowego poddania się leczeniu odwykowemu, o którym mowa w art. 26 ust. 1 w związku z art. 24 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ma charakter wyjątku od zasady dobrowolności leczenia uzależnienia od alkoholu.

Nakazuje to dokonywanie ścisłej wykładni tych przepisów, mając również na uwadze ochronę wolności i godności osobistej osób uzależnionych.

Jeżeli zatem sąd dopatrzy się, że zachodzi sytuacja wyjątkowa, czyli osobę uzależnioną od alkoholu należy poddać przymusowemu leczeniu odwykowemu, to powinien to wykazać, w szczególności podając, obok braku poddania się dobrowolnemu leczeniu, ważne powody społeczne, w tym powodowanie przez osobę uzależnioną rozkładu życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylanie się od pracy, systematyczne zakłócania spokoju lub porządku publicznego itp.

Jeżeli uczestnik podjął leczenie dobrowolne i nie stanowi ono próby uniknięcia skutków, wynikających ze wskazanych przepisów ustawy, przepisy te nie mają do niego zastosowania.

Przesłanki skierowania na leczenie odwykowe a chwilowa poprawa

Obie przesłanki (medyczna i społeczna) wymagane do zastosowania przymusowego leczenia odwykowego muszą występować w chwili orzekania, co do istoty sprawy przez sądy meriti.

Nie oznacza to jednak, że zaniechanie przez osobę uzależnioną od alkoholu na pewien czas przed wydaniem rozstrzygnięcia, negatywnych zachowań podpadających pod treść art. 24 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi niweczy merytoryczną zasadność żądania orzeczenia obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu.

Rozpoznając wniosek w tym przedmiocie, sąd powinien ocenić, czy tego rodzaju zmiana w zachowaniu ma charakter trwały, czy jedynie tymczasowy, powodowany możliwością uwzględnienia żądania.

Przy tej ocenie znaczenie mają okres, przez jaki osoba nadużywająca alkoholu nie narusza porządku publicznego, względnie praw i wolności innych osób, oraz przyczyny zmiany jej postępowania.

Przymus leczenia także, gdy uzależnienie przerodzi się w zaburzenie psychiczne

Osoba, której zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, może być poddana badaniu psychiatrycznemu również bez jej zgody, a osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona całkowicie – także bez zgody jej przedstawiciela ustawowego.

Konieczność przeprowadzenia badania stwierdza lekarz psychiatra, a w razie niemożności uzyskania pomocy lekarza psychiatry – inny lekarz. Przed przystąpieniem do badania uprzedza się osobę badaną lub jej przedstawiciela ustawowego o przyczynach przeprowadzenia badania bez jej zgody.

W razie potrzeby lekarz przeprowadzający badanie zarządza bezzwłocznie przewiezienie badanego do szpitala. Przewiezienie takiej osoby z zastosowaniem przymusu bezpośredniego następuje w obecności lekarza, pielęgniarki lub zespołu ratownictwa medycznego.