Rozgraniczenie sądowe
Kiedy sprawa o rozgraniczenie gruntu z postępowania administracyjnego trafi do sądu?
Sprawa z postępowania administracyjnego trafi do sądu powszechnego, gdy strona niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji wójta żąda przekazania sprawy sądowi, lub gdy wójt (burmistrz, prezydent) umorzy postępowania i z urzędu przekaże sprawę do sądu.
Kto jest wnioskodawcą jak sprawa trafi do sądu?
W razie przekazania sądowi sprawy o rozgraniczenie nieruchomości wszczętej na wniosek skierowany do wójta / burmistrza lub prezydenta i postępowanie to nie przyniosło spodziewanego rezultatu wnioskodawcą w postępowaniu sądowym pozostaje osoba, która złożyła wniosek o przeprowadzenie rozgraniczenia.
Na podstawie czego rozgraniczenia nieruchomości dokonuje sąd?
Przebieg granicy sąd ustala w pierwszej kolejności według stanu prawnego, tzn. po stwierdzeniu przestrzennego zasięgu sąsiadujących nieruchomości (także z uwzględnieniem skutków zasiedzenia).
Stan prawny nieruchomości stwierdza się na podstawie wszelkich dopuszczalnych dowodów, w szczególności na podstawie znaków, śladów granicznych, map i innych dokumentów, punktów osnowy geodezyjnej, a także na podstawie zeznań świadków, opinii biegłych i przesłuchania stron.
Jeśli nie jest możliwe stwierdzenie stanu prawnego, rozgraniczenia dokonuje się według ostatniego stanu spokojnego posiadania (tzn. takiego posiadania, które jest stabilne, trwa dłuższy czas, krótszy niż okres wymagany do nabycia własności przez zasiedzenie). Jeśli nie da się stwierdzić ostatniego stanu spokojnego posiadania i strony nie zawarły ugody co do przebiegu granicy, sąd ustala granice pomiędzy nieruchomościami z uwzględnieniem wszelkich okoliczności.
Wynika to z przepisu art. 153 Kodeksu cywilnego, który przewiduje trzy kryteria rozgraniczenia nieruchomości oraz następującą kolejność ich stosowania: 1. aktualny stan prawny, 2. ostatni spokojny stan posiadania, 3. uwzględnienie wszelkich okoliczności. Waga kolejnych kryteriów i ich wzajemne wyłączanie się czyni niedopuszczalnym dokonanie rozgraniczenia przy zastosowaniu drugiego czy trzeciego kryterium dopóki można ustalić granice na podstawie aktualnego stanu prawnego.
Najpierw sąd powinien ustalić stan prawny granic, biorąc pod uwagę wszelkie środki dowodowe. Sąd winien przy ustalaniu granic brać także pod uwagę zmianę stanu prawnego nieruchomości spowodowaną przez zasiedzenie fragmentów gruntu (nabycie własności przez zasiedzenie następuje z mocy prawa, a zatem ów fakt prawotwórczy powinien być brany pod uwagę jako przesłanka rozstrzygnięcia w postępowaniach dotyczących własności nieruchomości, należy złożyć stosowny wniosek w tym zakresie).
Rozgraniczenie na podstawie stanu prawnego
Ustalenie przebiegu granic według stanu prawnego wymaga ustalenia na podstawie dokumentów i innych dowodów jaki jest zakres prawa własności. Oznacza to, że sąd określa położenie współrzędnych punktów granicznych wyznaczających obszar nieruchomości jako odrębnego przedmiotu własności. Powinien ustalić zatem przebieg granicy w miejscu uwidocznionych w dokumentacji geodezyjnej punktów granicznych, jeżeli wyznaczają granicę prawną, w miejscu położenia znaków granicznych, o ile są usytuowane na granicy prawnej, albo w innym miejscu, jeżeli dowody zgromadzone w sprawie wskazują na jeszcze inny przebieg granicy.
Istota rozgraniczenia polega na wyznaczeniu granicy pomiędzy sąsiednimi nieruchomościami, gdy ich granicy nie można ustalić, przy czym tego ustalenia sąd dokonuje w oparciu o ściśle określone w przepisie kryteria stosowane kolejno od wynikającego ze stanu prawnego obu rozgraniczanych nieruchomości poczynając i na uwzględnieniu wszelkich okoliczności kończąc. Zatem nie sposób mówić o ograniczeniu prawa własności którejkolwiek ze stron, gdyż rozgraniczenie nie prowadzi do takiej sytuacji. Skoro bowiem istnieje możliwość ustalenia stanu prawnego nieruchomości rozgraniczanych, sąd musi ten stan prawny uwzględnić i ustalić granice nieruchomości w sposób z niego wynikający.
Sąd dokonując rozgraniczenia z zastosowaniem kryterium stanu prawnego, jest uprawniony do ustanawiania nowych punktów granicznych, nie istniejących poprzednio, jeżeli takie ich położenie wynika ze stanu prawnego.
Stan prawny, który jest podstawą ustalenia spornej granicy, kształtują wszystkie zdarzenia prawne (czynności prawne, decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe, wynikające bezpośrednio z przepisu prawa), które według przepisów prawa materialnego mają wpływ na zakres – co do powierzchni – prawa własności sąsiadujących ze sobą nieruchomości, nie wyłączając czynności dotyczących ustalenia przebiegu samej granicy w postępowaniach rozgraniczeniowych.
Wykluczone jest stanowisko, żeby przy rozgraniczaniu według stanu prawnego, wbrew temu stanowi, posiadanie czy wszelkie okoliczności mogły uzasadniać korekturę przebiegu granic. Także z punktu widzenia zasady samodzielnego rozstrzygania przez sąd o przesłankach swego orzeczenia, nie jest dopuszczalne inne ustalenie granic od ustalenia, które wynika ze stanu prawnego. Możliwość zawarcia ugody pozostaje bez wpływu na kolejność kryteriów rozgraniczenia przewidzianych w przepisach. Interes samych uczestników postępowania, ich stanowisko w toku postępowania, jeżeli nie znalazło wyrazu w oświadczeniach złożonych w wymaganej formie, nie wystarcza do odstąpienia od rozgraniczenia według stanu prawnego. Nie ma też wątpliwości, że przez stan prawny, według którego przede wszystkim ustala się granice między nieruchomościami, rozumie się także zasiedzenie przygranicznych pasów ziemi.
Rozgraniczenie dotyczy praw własności do nieruchomości. Dla istnienia i rozmiaru tych praw irrelewantne są dane w ewidencji gruntów.
Spór o linię graniczną i o to, do kogo z sąsiadów przynależy prawo własności przygranicznego pasa gruntu wzdłuż ich nieruchomości, podlega rozpoznaniu w sprawie o rozgraniczenie, skoro jego źródłem jest granica, a problem własności rozgraniczanych nieruchomości ma charakter wtórny.
Ostatni stan spokojnego posiadania jest posiadaniem, które trwa dłuższy czas i jakkolwiek nie wyczerpuje okresu niezbędnego do zasiedzenia, to jednak ma stabilizowany charakter.
W sprawie o rozgraniczenie prawidłowe ustalenie przebiegu linii granicznej nie tylko kończy spór graniczny, ale wygaszając to ognisko zapalne, zapobiega również dalszym sprawom, w szczególności posesoryjnym (przywrócenie naruszonego posiadania), niepożądanym choćby tylko w świetle obiektywnie ocenianych interesów stron. Zniesienie bowiem sporu granicznego sprzyja ułożeniu w przyszłości poprawnych lub nawet dobrych stosunków sąsiedzkich.
Rozgraniczenie może być także przeprowadzone w sprawie o własność lub wydanie nieruchomości, jeżeli ustalenie przebiegu granic jest potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy. W kończącym sprawę orzeczeniu sąd zamieszcza rozstrzygnięcie o rozgraniczeniu nieruchomości.
Rozgraniczenie a sprawa o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym?
Postępowanie wszczęte przed sądem o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej, a rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1989 r. o księgach wieczystych i hipotece) uniemożliwia dalsze prowadzenie mediacyjnego, administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego przed ustaleniem spornych spraw własnościowych i ewentualnie z tym związanych kwestii co do przebiegu granicy między działkami.
Sprawa o rozgraniczenie podczas sprawy o wydanie nieruchomości?
W sprawie z powództwa właściciela o wydanie części nieruchomości, czy o zaniechanie naruszeń sąd może przeprowadzić rozgraniczenie sąsiadujących nieruchomości, jeżeli ustalenie granic jest przesłanką do rozstrzygnięcia sprawy procesowej. W takim jednak wypadku sprawa nie zmienia swego charakteru procesowego.
Oględziny w sprawie o rozgraniczenie?
Przeprowadzenie dowodu z oględzin, bez udziału sądu, nie może być zlecone przez sąd biegłemu. Stanowiłoby to naruszenie przepisów postępowania dotyczących zasad przeprowadzenia tego dowodu, co w konkretnych okolicznościach, mogłyby nawet prowadzić do nieważności postępowania.
Jakie są koszty postępowania rozgraniczeniowego przed sądem i kto je ponosi?
Koszty postępowania przed wójtem ponosi wnioskodawca, ale wójt może zdecydować o obciążeniu kosztami obu stron. Postanowienie wójta o kosztach postępowania rozgraniczeniowego podlega zaskarżeniu do samorządowego kolegium odwoławczego.
Koszty postępowania sądowego strony ponoszą według zasad określonych w kodeksie postępowania cywilnego, czyli strona przegrywająca będzie zobowiązana zwrócić koszty stronie wygrywającej, np. z tytułu zastępowania jej przez adwokata.
Opłata sądowa od wniosku o rozgraniczenie wynosi 200 zł.