Rażąca niewdzięczność – przykłady

Spis treści:

Umowa darowizny może zostać unieważniona nawet po jej wykonaniu, jeśli dojdzie do tak zwanej rażącej niewdzięczności obdarowanego względem darczyńcy.

Rażąca niewdzięczność nie została zdefiniowana przez przepisy, jednak na podstawie orzecznictwa można wywnioskować, jakie działania czy zaniechania uznaje się za rażąco niewdzięczne wobec darczyńcy. Jakie przykłady rażącej niewdzięczności uzasadniają więc odwołanie darowizny?

Odwołanie darowizny – Rażąca niewdzięczność – wzór
17 zł >>Kupuję dostęp do wzoru pisma<<

Co to jest rażąca niewdzięczność

Rażąca niewdzięczność nie doczekała się kodeksowej definicji – tak samo jak termin „zasady współżycia społecznego” czy zasiedzenie w „dobrej wierze”.

W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że termin rażącej niewdzięczności należy rozumieć jako takie czynności obdarowanego – jego działania lub zaniechania – które są skierowane przeciwko darczyńcy z zamiarem nieprzyjaznym.

W praktyce może tu chodzić o dopuszczenie się przestępstwa przeciwko darczyńcy lub o naruszenie przez obdarowanego obowiązków, wynikających ze stosunków osobistych łączących go z darczyńcą, takich jak obowiązek udzielenia mu pomocy w trudnej sytuacji.

Należy wiedzieć, że rażąca niewdzięczność obdarowanego nie musi być wymierzona bezpośrednio w darczyńcę. Można też odwołać darowiznę, jeśli obdarowany dopuszcza się rażącej niewdzięczności wobec dzieci czy małżonka darczyńcy.

Znamion rażącej niewdzięczności nie noszą:

czyny nieumyślne obdarowanego,
drobne czyny umyślne, ale nie wykraczające poza zwykłe konflikty życiowe.

Rażąca niewdzięczność a odwołanie darowizny

Zasadniczo, umowa darowizny powinna zostać wykonana. Cofnięcie darowizny możliwe jest tylko w określonych okolicznościach. Wiele zależy w tym przypadku od stanu wykonania umowy. Umowę darowizny niewykonaną można odwołać na podstawie art. 896 kodeksu cywilnego w brzmieniu:

Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze nie wykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Z kolei umowę darowizny wykonaną można cofnąć na podstawie art. 897 KC:

Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Odwołanie darowizny wykonanej i niewykonanej jest możliwe także na podstawie przepisów dotyczących rażącej niewdzięczności. Nie ma tutaj znaczenia, czy darowizna została już wykonana, czy jeszcze oczekuje na wykonanie – jedynym warunkiem jest wystąpienie rażącej niewdzięczności już po zawarciu umowy darowizny.

O możliwości odwołania darowizny na podstawie rażącej niewdzięczności informuje 898. § 1 kodeksu cywilnego:

§ 1. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

2. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

Odebranie darowizny nie jest jednak tym samym, co jej odwołanie. Złożenie oświadczenia o odwołaniu darowizny nie skutkuje automatyczną zmianą właściciela przedmiotu umowy darowizny. Zobowiązuje natomiast obdarowanego do dokonania takiego zwrotu.

Aby odwołanie darowizny nieruchomości było skuteczne, obdarowany musi złożyć stosowne oświadczenie przed notariuszem. Jeżeli odmówi, darczyńca może wystąpić na drogę sądową. Prawomocny wyrok sądu zastąpi wówczas oświadczenie obdarowanego.

Przykłady rażącej niewdzięczności

Ponieważ nie istnieje jedna obowiązująca definicja rażącej niewdzięczności, termin ten można zrozumieć jedynie na podstawie przykładów, pojawiających się w orzecznictwie sądowym. Jako przykład rażącej niewdzięczności najczęściej przedstawia się:

popełnienie przestępstwa przeciwko darczyńcy,
odmówienie darczyńcy pomocy w chorobie,
porzucenie darczyńcy,
zdradę małżeńską,
uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego,
trwałe nieinteresowanie się darczyńcą,
naruszenie godności darczyńcy,
rozpowszechnienie szkalujących informacji na temat darczyńcy,
naruszenie dóbr osobistych darczyńcy.

Niewdzięczność uprawniająca do odwołania darowizny musi być także rażąca. Nie można uznać za takową obraźliwych komentarzy, obelg pod kątem darczyńcy czy zwykłych rodzinnych sprzeczek.

Darczyńca musi wykazać, że niewdzięczność była istotna i dotkliwa. Może wskazać zatem na fakt, że obelgi obdarowanego doprowadziły do upokorzenia go przed rodziną, współpracownikami czy klientami.

Warto pamiętać, że jeśli darczyńca przebaczy rażącą niewdzięczność, nie można na tej podstawie odwołać darowizny. Przebaczenie nie musi nastąpić w żadnej ściśle określonej formie. Nie trzeba nawet oznajmiać go obdarowanemu.

O przebaczeniu świadczą na przykład: odnowienie przez darczyńcę wcześniej zerwanych relacji z obdarowanym. O tym, czy doszło do przebaczenia, decyduje sąd, biorąc pod uwagę okoliczności sprawy i swoje doświadczenie życiowe.

Jak udowodnić rażącą niewdzięczność?

Ciężar udowodnienia rażącej niewdzięczności spoczywa na darczyńcy. Darczyńca musi wykazać przed sądem nie tylko fakt, iż doszło do rażącej niewdzięczności, ale również to, że zachowanie obdarowanego silnie dotknęło darczyńcę.