Nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka – wprowadzenie

Podstawowe informacje o przestępstwie nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka (art. 155 kodeksu karnego)

Co to jest nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka i kto za nie odpowiada?

Przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka jest zwykle mylone z zabójstwem. Przyczyna pomyłek jest oczywista – skutkiem obu przestępstw jest śmierć człowieka. Oba przestępstwa różnią się od siebie przede wszystkim zamiarem sprawcy.

Karalność nieumyślności spowodowania śmierci jest wyrazem szczególnej ochrony życia człowieka przed zachowaniami nie tylko umyślnymi, podejmowanymi w celu pozbawienia drugiej osoby życia, ale także przed działaniem lub zaniechaniem nieumyślnym, które – zwykle z uwagi na brak odpowiedniej ostrożności – prowadzi do śmierci innej osoby.

Sprawcą przestępstwa nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka może być każdy. Jest to przestępstwo powszechne, takie, którego popełnienie nie jest zależne od posiadania przez sprawcę szczególnych przymiotów.

Śmierć pokrzywdzonego jest koniecznym elementem konstrukcji przestępstwa nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka. Jeśli ofiara przestępstwa nie poniesie śmierci, sprawca nie odpowiada za nieumyślne spowodowanie śmierci.

Co oznacza nieumyślność sprawcy w odniesieniu do przestępstwa nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka?

Sprawca przestępstwa popełnia je nieumyślnie, gdy nie mając zamiaru popełnienia przestępstwa, popełnia je na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, pomimo tego że przewidywał lub mógł przewidzieć możliwość popełnienia przestępstwa.

Sprawca popełnia przestępstwo, jeśli naruszył reguły ostrożności, którą w danych warunkach powinien zachować i gdy przewidywał lub mógł przewidzieć możliwość popełnienia przestępstwa.

Śmierć człowieka jest zatem niezamierzonym następstwem zachowania sprawcy, który nie zachowuje się w sposób przeciętnie ostrożny w sytuacji, w której na podstawie normalnej zdolności przewidywania i ogólnego obowiązku dbałości o życie ludzkie można wymagać od człowieka, by nie dopuścił do nastąpienia skutku w postaci śmierci człowieka.

Jako przykład braku odpowiedniej ostrożności prowadzącej do śmierci człowieka z praktyki wskazać można niezabezpieczenie głębokich wykopów drogowych albo nieodpowiednie obchodzenie się z bronią. Gdy skutkiem obu zachowań jest śmierć człowieka, wówczas możemy mieć do czynienia z nieumyślnym spowodowaniem śmierci człowieka.

Brak umyślności sprawcy przestępstwa nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka to podstawowa cecha odróżniająca je od zabójstwa. Zabójstwo jest zawsze dokonywane umyślnie, z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym.

Nie można zatem przypisać nikomu odpowiedzialności za usiłowanie nieumyślnego pozbawienia życia, gdyż konieczną cechą usiłowania jest umyślność działania lub zaniechania sprawcy.

Czy przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka jest ścigane na wniosek krewnych ofiary?

Przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci jest ścigane z urzędu (z oskarżenia prokuratora). Nie jest przestępstwem wnioskowym, krewni ofiary nie muszą zatem składać wniosków o pociągnięcie sprawcy do odpowiedzialności karnej (wniosek nie jest wymagany do podjęcia czynności przez policję i prokuratora).

Krewni zmarłego i inne związane z nim osoby mogą w pewnych warunkach dochodzić od sprawcy zadośćuczynienia, odszkodowania i renty w postępowaniu przed sądem lub przed ubezpieczycielem. Pokrzywdzonego śmiercią bliskiej osoby może reprezentować adwokat.

Wówczas może on bezpośrednio zawiadomić o przestępstwie jako pełnomocnik pokrzywdzonego, złożyć ewentualne zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania karnego, składać wnioski dowodowe, które uwiarygadniają treść zawiadomienia.

Z kolei adwokat jako obrońca poza składaniem wniosków dowodowych i czuwaniem nad prawidłowym biegiem postępowania popiera działania oskarżonego, a w razie konieczności uzupełnia je.

Przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Zagrożenie jest zatem wyraźnie niższe niż w wypadku podstawowego typu zabójstwa, za które przewidziano karę nie niższą niż 8 lat pozbawienia wolności.