Miejsce, gdzie miała być wykonana umowa a sąd właściwy do rozpoznania sprawy

Jaki może być właściwy sąd w związku z miejscem wykonania umowy? Czyli do jakiego innego sądu możemy pozwać drugą stronę umowy? Kiedy jest korzystne wybranie sądu?

Bywa to korzystne w sytuacji, gdy pozwany (nierzetelny kontrahent) ma miejsce zamieszkania na drugim końcu Polski i w normalnej sytuacji pozew powinien być złożony w sądzie jego miejsca zamieszkania. Pojawić się mogą wówczas problemy logistyczne związane z dojazdem swoim, dojazdem adwokata, dojazdem świadków, czyli dodatkowymi kosztami z tym związanymi.

Istnieje jednak coś takiego jak właściwość przemienna sądu, czyli sytuacja, w której możemy wybrać sąd, gdy nosimy się z zamiarem złożenia powództwa. Z właściwości przemiennej możemy skorzystać w różnych sytuacjach, tutaj skupię się na możliwości wynikającej z miejsca wykonania umowy.

Powództwo można bowiem wytoczyć przed sąd miejsca, gdzie miała być wykonana umowa umowa, ale jedynie w następujących sytuacjach. Powództwo takie musi dotyczyć jednej z następujących kwestii:

• zawarcia umowy,
• ustalenia jej treści,
• zmiany umowy oraz o ustalenia istnienia umowy,
• wykonania umowy,
• rozwiązania lub unieważnienia umowy,
• a także odszkodowania z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.

Powództwo o ustalenie istnienia umowy dotyczy ustalenia stosunku prawnego ustanowionego w drodze umowy bądź to w całości, bądź tylko konkretnego prawa lub obowiązku wynikającego z umowy, a także obejmuje wygaśnięcie umowy.

Powództwo o wykonanie umowy obejmuje, poza roszczeniem o wykonanie świadczenia głównego, roszczenia o świadczenia uboczne, jak złożenie zabezpieczenia, a także zwrot wykonanych już świadczeń, jeżeli roszczenie o ich zwrot opiera się na umowie o odstąpienie od umowy.

Natomiast, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, nie stanowi natomiast wykonania umowy, a zatem nie uzasadnia omawianej tu właściwości przemiennej, wytoczenie pozwu o zwrot świadczenia po rozwiązaniu umowy wskutek jednostronnego oświadczenia woli w przypadkach wskazanych w przepisach, np. w sprawie o zwrot świadczenia po odstąpieniu przez kupującego od umowy sprzedaży na podstawie rękojmi za wady rzeczy.

Powództwa o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy obejmują wszelkiego rodzaju roszczenia z tym związane, a więc np. o wypłatę odszkodowania z tytułu naprawienia szkody wynikłej z samego niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, o naprawienie szkody powstałej wskutek zwłoki, roszczenia o zapłatę kary umownej, oraz odsetek za czas opóźnienia.

Co do samego miejsca wykonania umowy to należy je zasadniczo rozumieć w ten sposób, że świadczenie pieniężne powinno być spełnione w zasadzie w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela.

Miejsce wykonania umowy, w razie sporu, powinien uzasadnić powód.

W przypadku zgłoszenia przez pozwanego przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy zarzutu niewłaściwości sądu i jeżeli wystąpią wątpliwości co do miejsca wykonania zobowiązania, a powód nie wykaże dokumentem tego miejsca, sąd przekaże sprawę sądowi ogólnie właściwemu.

Jak należy rozumieć miejsce wykonania umowy, spełnienia świadczenia?

Określenie miejsca wykonania umowy ma znaczenie dla określenia, gdzie dane zobowiązanie ma być wykonane, jak również dla określenia właściwości sądu. Przy czym przy ustalaniu właściwości sądu rozstrzygające znaczenie może mieć miejsce wykonania umowy jako całości albo też tylko miejsce wykonania poszczególnych zobowiązań (części) z niej wynikających. W związku z tym miejsce to może być odmienne dla każdej ze stron umowy zarówno w stosunku do wszystkich zobowiązań wynikających z umowy, jak i do każdego zobowiązania z osobna.

Miejscem spełnienia świadczenia, czyli miejsce wykonania zobowiązania to przede wszystkim miejsce oznaczone w umowie, np. przez wskazanie w umowie rachunku bankowego wierzyciela, a jeżeli w umowie tego nie wyrażono ani nie wynika ono z właściwości zobowiązania, miejscem tym jest miejsce, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Jednakże świadczenie pieniężne powinno być spełnione (wykonane) w miejscu zamieszkania lub siedziby wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia.

Tak też stanowi orzecznictwo Sądu Najwyższego, zgodnie z którym miejsce spełnienia świadczenia należy rozumieć w ten sposób, że świadczenie pieniężne powinno być spełnione w zasadzie w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela. Jeżeli jednak wierzyciel prowadzi przedsiębiorstwo i zobowiązanie ma związek z tym przedsiębiorstwem, o miejscu spełnienia świadczenia rozstrzyga siedzibaprzedsiębiorstwa.

Zasada ta ma również zastosowanie, gdy zobowiązania, których przedmiotem są świadczenia pieniężne, są wykonywane w drodze rozliczeń bezgotówkowych za pośrednictwem banków.

W związku z tym miejscem spełnienia świadczenia pieniężnego za pomocą rozliczeń bezgotówkowych jest siedziba banku (oddziału banku) prowadzącego rachunek wierzyciela. Siedziba banku jest wtedy niejako odpowiednikiem miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela, ale pod warunkiem, że obie strony wyraziły zgodę na zapłatę na określony rachunek bankowy wierzyciela.

Jeżeli dłużnik takiej zgody nie wyraził, to – zdaniem Sądu Najwyższego – samo wskazanie przez wierzyciela, np. w wystawionej przez siebie fakturze, rachunku bankowego, na który ma nastąpić zapłata, nie wiąże dłużnika, a zatem nie ma podstaw do uznania, że miejscem spełnienia świadczenia jest siedziba banku prowadzącego ten rachunek.

W takim wypadku za miejsce spełnienia świadczenia należy uważać miejsce zamieszkania lub siedzibę przedsiębiorstwa wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia.