Jakie mogą być powody pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej? Jak dążyć do przywrócenia władzy rodzicielskiej?

Władzę rodzicielską stanowią uprawnienia i obowiązki rodziców względem dziecka. Pojęcie to obejmuje wychowanie dziecka (z poszanowaniem jego godności i praw), reprezentowanie go  oraz sprawowanie opieki nad nim i jego majątkiem.

Czym jest pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest zaś najsurowszym środkiem ingerencji w wykonywanie tej władzy. Nie można go jednak traktować jak rozstrzygnięcia o charakterze penalnym (karzącym) – ma ono bowiem za zadanie chronić dziecko, a nie karać rodziców.

Zasadniczo, do jego zastosowania dochodzi w przypadku, gdy władza ta nie może być wykonywana. Sąd korzysta z niego, jeżeli łagodniejsze środki stosowane do tej pory nie przyniosły oczekiwanego rezultatu lub jeśli jest oczywiste, że ich zastosowanie nie byłoby celowe, mając na uwadze drastyczne okoliczności danego przypadku.

Jak napisać pozew o pozbawienie praw rodzicielskich ojca? Adwokat wskazuje, że postępowanie w sprawie wszczyna się na wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej, którego wzór pobierzesz poniżej:

możesz też pobrać przykład uzasadnienia takiego wniosku:

Możliwe jest też jednak wszczęcie postępowania z urzędu np. na skutek zawiadomienia przez policję czy inne osoby, mające wiadomość o niepokojących nieprawidłowościach dotyczących sprawowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Nadmienić należy, iż ten najsurowszy środek ingerencji we władzę może być orzeczony także w wyroku orzekającym rozwód, separację czy unieważnienie małżeństwa.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, dziecko nie jest tu uczestnikiem postępowania, ponieważ sprawa dotyczy jedynie sfery praw rodziców, a jej przedmiotem jest ocena ich postępowania z punktu widzenia prawidłowości wykonywania uprawnień i obowiązków rodzicielskich.

Na fakt ten nie ma wpływu istnienie obowiązku zapewnienia dziecku możliwości wypowiedzenia się w każdym postępowaniu (art. 12 ust. 2 Konwencji o prawach dziecka). Wystarczającą gwarancję procesową dla przedstawienia poglądów dziecka stanowi bowiem instytucja jego wysłuchania.

Argumenty do ograniczenia praw rodzicielskich

Sąd pozbawia władzy rodzicielskiej (obowiązkowo), jeżeli nie może być ona wykonywana, w razie zaistnienia którejś z wymienionych niżej przesłanek, a są nimi:

1) trwała przeszkoda – zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy, powołującym się na stanowisko zarówno doktryny, jak i sądów powszechnych, przez trwałą przeszkodę uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej, należy rozumieć taki układ stosunków, który wyłącza sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe w tym sensie, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu trwania tego układu albo, co najmniej, że układ ten będzie istniał przez długi czas, np.

  • odbywanie długoterminowej kary pozbawienia wolności,
  • opuszczenie kraju na stałe albo na czas nieokreślony połączone z jednoczesnym brakiem zainteresowania dzieckiem,
  • ciężka i przewlekła choroba psychiczna,
  • zaginięcie;

2) nadużywanie władzy rodzicielskiej – polegające na stosowaniu różnych form przemocy fizycznej bądź psychicznej, np.

  • zmuszanie dziecka do pracy ponad siły,
  • wykorzystywanie,
  • nakłanianie do wkroczenia na przestępczą ścieżkę,
  • nadmierne karanie,
  • nakłanianie do czynów nierządnych,
  • rozpijanie.

Ciekawy przykład poważnego nadużycia władzy rodzicielskiej odnajdujemy w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

Adwokat wskazuje, że będzie to np. roztrząsanie pochodzenia dziecka w kilka lat po urodzeniu, połączone z agresją wobec niego oraz postępowanie rodzica obiektywnie wywierające destrukcyjny wpływ na proces wychowania i rozwoju psychicznego dziecka, choćby nie było to związane z subiektywnym, negatywnym nastawieniem rodzica wobec dziecka.

3) rażące zaniedbywanie obowiązków wobec dziecka – zaniechanie dokonywania podstawowych czynności, koniecznych do prawidłowego rozwoju dziecka, np.

  • akceptacja przyjmowania przez dziecko środków odurzających czy innych używek,
  • skrajnie: głodzenie,
  • porzucenie dziecka,
  • nadużywanie alkoholu i utrzymywanie się z działalności przestępczej przez rodzica,
  • uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka,
  • skrajnie: zabójstwo jednego rodzica przez drugiego, niszczące naturalne środowisko rodzinne dziecka.

Jakkolwiek nagannym jest samo zaniedbywanie dziecka, nie jest to wystarczającym powodem do zastosowania najsurowszego środka, o którym mowa. Prawnik podkreśla, że zaniedbywanie musi mieć w tym przypadku charakter rażący, wtedy argumenty do odebrania praw rodzicielskich będą jak najbardziej zasadne i skuteczne.

Czy nerwowość i wybuchowość jednego z rodziców jest argumentem przemawiającym za powierzeniem władzy rodzicielskiej wyłącznie drugiemu z rodziców?

Charakter i usposobienie rodziców (np. nerwowość, wybuchowość) mogą mieć wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka. Wątpliwości jednak w przedmiocie kwalifikacji rodziców do sprawowania władzy rodzicielskiej powstać mogą tylko w razie powtarzania się takich odbiegających od normy reakcji emocjonalnych rodziców, które występują wobec dziecka i w formie rażącej.

Należy zauważyć, iż duża część z czynów będących przyczynami pozbawienia może jednocześnie stanowić przestępstwa według prawa karnego!

Sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej (charakter fakultatywny – może, ale nie musi) również wtedy, gdy wcześniej wydano zarządzenie, na podstawie którego dziecko zostało umieszczone w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, a przyczyny zastosowania tego środka nie ustały.

W szczególności, jeżeli rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.

Te dwa środki są do siebie zasadniczo podobne, patrząc przez pryzmat skutków, jakie wywołują, dlatego z reguły sąd każdorazowo rozważa zastosowanie jakiego środka jest w danym stanie faktycznym lepsze i efektywniejsze.

Sądem właściwym do rozstrzygania w omawianej sprawie jest sąd rejonowy – wydział rodzinny i nieletnich. Miejscowo – sąd miejsca zamieszkania dziecka, a w razie jego braku – sąd miejsca jego pobytu. Postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym, a sąd w przedmiocie pozbawienia wydaje postanowienie.

Należy nadmienić, że najsurowsze z rozstrzygnięć ingerujących we władzę rodzicielską nie ma charakteru generalnego. Może więc być tak, iż zostanie ono orzeczone tylko wobec np. jednego dziecka (przyjmując zaistnienie jednej z wymaganych w takim przypadku przesłanek).

Apelacja od postanowienia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej

Istnieje możliwość odwołania się od takiego rozstrzygnięcia poprzez wniesienie apelacji do sądu, który wydał zaskarżone postanowienie w terminie dwutygodniowym, liczonym od doręczenia postanowienia z uzasadnieniem.

Na zażądanie doręczenia takiego uzasadnienia został zaś przewidziany termin tygodniowy, liczony od ogłoszenia postanowienia. Jeśli nie skorzystano z tej możliwości, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do zażądania doręczenia uzasadnienia postanowienia. Należy wskazać, iż terminu na złożenie wniosku o uzasadnienie nie wstrzymuje ewentualna nieobecność na rozprawie.

Wniesienie skargi kasacyjnej w tym przypadku już jednak nie przysługuje.

Osoba, wobec której zastosowano najsurowszy ze środków ingerencji w sprawowanie władzy rodzicielskiej (czyli pozbawienie władzy rodzicielskiej) nie ma prawa do uczestnictwa w wychowaniu dziecka, decydowania o nim, występowania w jego imieniu oraz zarządu jego majątkiem.

Nie ustaje jednakże obowiązek alimentacyjny, a dziecko nadal jest uprawnione do dziedziczenia po takim rodzicu. Zasada ta działa również w drugą stronę – rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej nadal jest uprawniony do dziedziczenia po dziecku oraz może w przyszłości domagać się od niego alimentów.

Co ważne, rodzic taki nie zostaje automatycznie pozbawiony prawa do osobistych kontaktów z dzieckiem, chyba że odmiennie postanowi sąd opiekuńczy, zakazując rodzicowi osobistej styczności, mając na względzie dobro dziecka.

Przywrócenie władzy rodzicielskiej po ograniczeniu

Jeżeli przyczyna pozbawienia władzy rodzicielskiej ustanie, sąd może orzec jej przywrócenie, jeżeli w danych okolicznościach jest to zgodne z dobrem dziecka. Aby przywrócić władzę rodzicielską, należy złożyć w sądzie wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej, aby ułatwić Ci sporządzenie takiego pisma, przygotowałem gotowy do wypełnienia wzór wniosku o przywrócenie władzy rodzicielskiej, który pobierzesz poniżej:

Przydatna, w tym przypadku, może okazać się np. opinia rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego, która wskazywałaby na istniejącą pomiędzy dzieckiem a rodzicem więź uczuciową oraz przewidywaną prawidłowość wywiązywania się z obowiązków wynikających z władzy rodzicielskiej w przyszłości.

Dążąc do przywrócenia władzy rodzicielskiej, należy wskazać jakie pozytywne zmiany zaszły od czasu wydania rozstrzygnięcia o jej pozbawieniu. Ponadto sąd opiekuńczy może wszcząć postępowanie w sprawie przywrócenia władzy rodzicielskiej z urzędu.

Najczęściej dzieje się tak, gdy sąd dowiaduje się o ustaniu przyczyny pozbawienia na skutek zawiadomienia osoby, jednostki organizacyjne lub kuratora sądowego.

About the author

Jako legalnie działająca firma pod numerem NIP: 665-259-59-85, REGON: 369166329 dostarczamy produktów najwyższej jakości.