Czym jest proces poszlakowy w sprawie karnej?

Czym jest proces karny poszlakowy?

Proces poszlakowy jest bardzo trudny, bo trudno jest orzekać na podstawie poszlak. Korzystny dla domniemanego sprawcy, bo trudno na jego podstawie skazać.

Poszlaka jest dowodem pod warunkiem, że współistnieje z innymi dowodami, z którymi wykazuje bardzo ścisły związek logiczny. Aby wydać wyrok skazujący w oparciu o poszlaki, muszą one tworzyć nierozerwalny łańcuch, w którym wszystkie elementy tworzą logiczną i spójnącałość. To także kwestia oceny, czy rzeczywiście istnieje taki nierozerwalny łańcuch, czy też nie.

To zadanie adwokata, by doszukiwać się „dziur w całym”. Jeżeli będą takie dziury, których nie da się załatać innymi fragmentami materiału dowodowego, to efekt będzie taki, że sąd będzie musiał uniewinnić oskarżonego.

Proces poszlakowy to proces, w którym nie ma bezpośrednich dowodów winy, gdyż poszlaki są dowodami niepełnymi, okolicznościami, na podstawie których można jedynie wnioskować o winie.

Natomiast wyjaśnienia współoskarżonych, stwierdzających konkretne fakty świadczące o winie oskarżonego, nie są poszlakami, lecz dowodami bezpośrednimi, i na taki ich charakter nie ma wpływu ocena ich wiarygodności.

W procesie poszlakowym łańcuch wiążących się ze sobą poszlak można uznać za zamknięty tylko wówczas, gdy każda z poszlak będąca ogniwem tego łańcucha ustalona została w sposób niebudzący wątpliwości i uniemożliwiający jakiekolwiek inne alternatywy.

Sąd powinien rozważyć wszystkie okoliczności podnoszone przez adwokata, a mające znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Pominięcie lub nierozważenie przez sąd okoliczności podnoszonych przez obrońcę, które kwestionują jedną z poszlak, stanowiącą ogniwo łańcucha uniemożliwiają wydanie prawidłowego rozstrzygnięcia. Stanowić będą również dla adwokatów kolejną podstawę zarzutów apelacyjnych.

Poszlaka jako w pełni wartościowy dowód winy oskarżonego zaistnieje wówczas, gdy łańcuch poszlak, dowodów ubocznych prowadzi do udowodnienia jednej tylko wersji zdarzenia. I z tej jedynej wersji wynikać będzie, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu. Jeżeli zgromadzone poszlaki nie pozwalają na wykluczenie możliwości jakichkolwiek innych wersji zdarzenia skazanie będzie nie możliwe lub obarczone błędem.

Etapy postępowania poszlakowego

W związku z tym, należy wiedzieć, że ocena przed sądem rozpoznającym sprawę karną dotyczyć będzie z jednej strony przeprowadzonych dowodów – ze świadków, dokumentów, opinii, itp. celem ustalenia poszlak. A następnie na podstawie tak ustalonych poszlak sąd będzie musiał dokonać oceny, czy te poszlaki dają podstawę do ustalenia, czy podejrzany popełnił zarzucone mu przestępstwo.

Całokształt materiału dowodowego ma stwierdzać, że inna interpretacja poszlak nie jest możliwa. Jeżeli możliwa jest inna interpretacja poszlak skazanie będzie trudne. Wina oskarżonego nie może budzić wątpliwości. Zadaniem adwokata-obrońcy w takiej sprawie jest przede wszystkim wskazywanie na dowody, ich fragmenty pozwalające podważyć niekorzystną dla oskarżonego wersję wydarzeń, ostanie się niezakwestionowanych poszlak.

W procesie poszlakowym nie ulegają zawieszeniu zasady ani reguły dowodzenia właściwe dla procesu poznawczego w sprawach karnych. Tak jak w większości spraw o złożonym stanie faktycznym i złożonym przebiegu zdarzenia, gdy oskarżony zaprzecza postawionym zarzutom, tak też w procesie poszlakowym, możliwe jest stworzenie wielu hipotetycznych wersji przebiegu zdarzenia mniej lub bardziej prawdopodobnych.

Nie wyklucza to jednak efektywności dowodzenia poszlakowego. Chodzi o to, że jeżeli powstają dwie lub więcej wersji zdarzenia, przyjęcie jednej z nich i odrzucenie pozostałych wymaga logicznie nienagannego wykazania, że ta lub inne ewentualne wersje zdarzenia są nieprawdopodobne lub też ich prawdopodobieństwo jest w racjonalnej ocenie znikome, niedające się rozsądnie uzasadnić, pozostaje w sprzeczności z elementarnymi zasadami życiowego doświadczenia lub w sprzeczności z wskazaniem wiedzy.

Podkreślenia wymaga, że w procesie poszlakowym dowodzenie faktów przebiega w dwóch etapach. Pierwszy sprowadza się do ustalenia faktów ubocznych (poszlak) na podstawie środków dowodowych wskazujących bezpośrednio ich zaistnienie.

Jeśli poszlaki te ustalone są w sposób niewątpliwy, to w drugim etapie wolno wnioskować z nich o fakcie głównym (zarzuconym czynie karalnym) w oparciu o związek wynikania. Poszlaki należy uznać za wystarczające do uznania faktu głównego, gdy wyłączają wszelkie rozsądne wątpliwości w tym względzie, czyli gdy niemożliwa jest inna od zarzucanej oskarżonemu wersja zdarzenia. Nie można przy tym opierać wyroku skazującego na takich poszlakach, z których wynika tylko prawdopodobieństwo popełnienia przez oskarżonego zarzuconego mu czynu.