Apelacja w sprawie cywilnej

Sformułowania takie jak środek odwoławczy, środek zaskarżenia, apelacja, odwołanie są używane wymiennie i oznaczają w tym artykule to samo.

Na początku warto wiedzieć, że od wyroku sądu pierwszej instancji przysługuje apelacja do sądu drugiej instancji.

Co jest warunkiem koniecznym zaskarżenia wyroku cywilnego?

Warunkiem zaskarżenia wyroku w dwutygodniowym terminie od jego doręczenia stronie, jest wcześniejsze zażądanie uzasadnienia tegoż wyroku, a nie jedynie odpisu samego rozstrzygnięcia.

Niejednokrotnie bowiem strona jest zainteresowana jedynie doręczeniem jej odpisu samego orzeczenia, chociażby dla uzyskania możliwości przedkładania go stosownym instytucjom.

Sąd nie ma przy tym ani możliwości, ani prawa dokonywania interpretacji wniosków stron inaczej niż zgodnie z ich językowym brzmieniem, tym bardziej jeżeli przepis jednoznacznie uzależnia powstanie określonych skutków prawnych od wystąpienia przez stronę z konkretnym żądaniem. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27 kwietnia 2006 r. sygn. III AUz 119/06

Najpierw wniosek o uzasadnienie wyroku / postanowienia

Aby złożyć apelacje od wyroku czy od postanowienia najpierw należy złożyć wniosek o uzasadnienie wyroku i jego doręczenie. Bez wniosku Sąd nie prześle sam z siebie wyroku z uzasadnieniem. Wniosek składamy w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyroku.

Wniosek o uzasadnienie wyroku wzór

Aktualnie, po zmianach obowiązujących od 7 listopada 2019 r. (mających przyśpieszyć postępowania) jeżeli nie złożymy wniosku o uzasadnienie to pozbawimy się możliwości zaskarżenia wyroku / postanowienia.

Wcześniej istniała możliwość złożenia apelacji bez wniosku o uzasadnienie. Aktualnie takiej możliwości już nie ma.

Gdy brak wniosku o uzasadnienie wyroku / postanowienia

Bardzo ważna zmiana jaka weszła w życie od 7 listopada 2019 r. to taka, że jeżeli strona nie złoży wniosku o uzasadnienie wyroku / postanowienia w ciągu 7 dni od ogłoszenia wyroku / postanowienia, pozbawiona będzie możliwości złożenia apelacji w ogóle, ani nawet w terminie 21 dni od wydania orzeczenia, jak było wcześniej, gdy strona nie złożyła uprzednio wniosku o uzasadnienie wyroku.

Złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku w sprawie cywilnej jest niezbędnym warunkiem do późniejszego zaskarżenia wyroku.

Opłata od wniosku o uzasadnienie wyroku / postanowienia

Druga bardzo ważna zmiana – dotycząca wniosku o sporządzenie  i doręczenie uzasadnienia wyroku – zgodnie z nowymi przepisami opłatę stałą w kwocie 100 złotych pobiera się od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem zgłoszonego w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia albo doręczenia tego orzeczenia albo zarządzenia.

Postępowanie cywilne stało się grą, pt. „Kto kogo przechytrzy i jakim przepisem, co komu umknie? W procesie cywilnym wymagana jest aktualnie nieznana nigdy wcześniej ostrożność. Dociekanie prawdy w procesie cywilnym zeszło na dalszy plan.

Jeżeli w imieniu strony działał adwokat, to odpis wyroku z uzasadnieniem będzie doręczony adwokatowi.

Termin na złożenie apelacji cywilnej

Gdy już otrzymamy uzasadnienie wyroku to mamy dwa tygodnie od dnia otrzymania uzasadnienia na sporządzenie i złożenie apelacji – w sądzie, który wydał wyrok lub na poczcie (decyduje data stempla pocztowego).

Możliwość wydłużenia terminu na sporządzenie apelacji

W przypadku przedłużenia terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku termin na złożenie apelacji wynosi trzy tygodnie. O terminie tym sąd zawiadamia stronę doręczając jej wyrok z uzasadnieniem.

Jeżeli w zawiadomieniu termin ten wskazano błędnie, a strona się do niego zastosowała, apelację uważa się za wniesioną w terminie.

Możliwość ta dotyczy sytuacji, gdy sędzia sporządzał uzasadnienie dłużej niż ustalone w przepisach 2 tygodnie, np miesiąc, wówczas strona ma trzy tygodnie na sporządzenie i złożenie apelacji, niezależnie od tego czy sędzia sporządzał uzasadnienie 3 tygodnie czy w 2 miesiące, strona maksymalnie będzie miała 3 tygodnie.

Do jakiego sądu wnosimy odwołanie?

Odwołanie wnosi się do sądu odwoławczego, lecz za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Apelacja (odwołanie) zostanie sprawdzona pod względem warunków formalnych (m.in. czy została złożona w terminie, czy zawiera zarzuty, uzasadnienie, czy określa wartość przedmiotu zaskarżenia, czy została opłacona itp).

Warunki formalne apelacji

Jeśli warunki formalne apelacji są spełnione zostanie ona wraz z aktami przekazana do sądu odwoławczego, a odpis apelacji będzie również przesłany stronie przeciwnej, która będzie miała dwa tygodnie na złożenie odpowiedzi na apelacje już wprost do sądu odwoławczego. Adwokat wskazuje, że apelacja powinna zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowane,
• imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
• oznaczenie rodzaju pisma (tutaj apelacja),
• oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części,
• zwięzłe przedstawienie zarzutów,
• uzasadnienie zarzutów,
• powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później,
• wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia,
• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
• wymienienie załączników.

W sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu zaskarżenia.

Apelacja wniesiona po terminie

Jeżeli strona wniosła apelację po terminie, sąd zwraca apelację (nie rozpoznaje jej). W tej sytuacji jedyną szansą dla strony jest złożenie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia apelacji.

Co się dzieje po złożeniu apelacji?

Po wpłynięciu apelacji zgodnie z nowym art. 371 k.p.c. Sąd pierwszej instancji przedstawia niezwłocznie akta sprawy sądowi drugiej instancji.

Oznacza to, że aktualnie postępowanie międzyinstancyjne prowadzone jest w całości przez Sąd II instancji, który wzywa do uzupełnienia braków formalnych apelacji, po ich uzupełnieniu doręcza apelację stronie przeciwnej i wyznacza rozprawę lub kieruje sprawę na posiedzenie niejawne celem wydanie wyroku.

To sąd II instancji decyduje, czy zwolnić stronę od kosztów sądowych. Ta ostatnia zmiana spowodowała, że na postanowienie o odmowie zwolnienia od opłaty od apelacji nie przysługuje odwołanie.

Który sąd rozpozna apelację

Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego jako pierwszej instancji – sąd apelacyjny.

Skład sądu

Sąd rozpoznaje sprawę w składzie trzech sędziów. Na posiedzeniu niejawnym sąd orzeka w składzie jednego sędziego, z wyjątkiem wydania wyroku.

Apelacja na posiedzeniu niejawnym, a nie na rozprawie, chyba, że…

Sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.

Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

Obecność na rozprawie apelacyjnej

Rozprawa przed sądem drugiej instancji odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej lub obu stron. Wydany wyrok nie jest zaoczny.

Apelacja od jakiego wyroku?

Apelacja przysługuje od każdego wyroku sądu pierwszej instancji – wyroku wstępnego, wyroku częściowego, wyroku końcowego.

Natomiast od wyroku zaocznego apelacja przysługuje wyłącznie powodowi, pozwany może jedynie wnieść sprzeciw od takiego wyroku.

Odwołanie tylko od kosztów procesu

Od postanowienia rozstrzygającego o kosztach procesu zawartego w wyroku nie przysługuje apelacja, a jedynie zażalenie, chyba że strona składa środek zaskarżenia (apelację) co do istoty sprawy.

Wniosek o uzupełnienie wyroku, a nie apelacja

Jeżeli sąd w sentencji orzeczenia nie rozstrzygnął o części roszczenia, to strona powodowa może zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, a nie wnosić apelację. W razie niezgłoszenia takiego wniosku strona może jedynie wytoczyć nowe powództwo o roszczenie, o którym sąd nie orzekł w wyroku.

Podstawa prawna rozpoznawania przez sąd II instancji niezaskarżalnych postanowień sądu I instancji?

Art. 380 Kodeksu postępowania cywilnego. Sąd drugiej instancji, na wniosek strony, rozpoznaje również te postanowienia sądu pierwszej instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

Np. w aktualnym stanie prawnym, po licznych zmianach przepisów, składając apelację lub skargę kasacyjną w sprawie cywilnej z wnioskiem o zwolnienie od opłaty od apelacji lub skargi, postanowienie w tym zakresie wydaje aktualnie sąd II instancji (wcześniej wydawał postanowienie sąd I instancji).

Zmiany te doprowadziły do tego, że na postanowienie sądu II instancji o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych od apelacji lub skargi kasacyjnej nie przysługuje obecnie zażalenie wprost. Sąd nie uzasadnia również takiego postanowienia.

Nie ma też co składać wniosku o uzasadnienie, gdyż jako postanowienie niezaskarżalne nie sporządza się do niego uzasadnienia w żadnym wypadku.

Dopiero, gdy sąd na skutek nieuiszczenia opłaty odrzuci apelację lub skargę kasacyjną, wówczas w ramach zażalenia na odrzucenie – w którym należy zawrzeć koniecznie – w oparciu o art. 380 kpc wniosek o rozpoznanie postanowienia sądu I instancji w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów – sąd rozpozna zarzuty co do odmowy zwolnienia od kosztów przez sąd II instancji.

Brak aktualnie możliwości złożenia zażalenia na odmowę zwolnienia od apelacji lub skargi kasacyjnej w sprawie cywilnej. I co w związku z tym?

Katalog zaskarżalnych do Sądu Najwyższego postanowień jest zamknięty i nie obejmuje postanowienia sądu drugiej instancji w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych.

Nie oznacza to jednak, że niezaskarżalne postanowienie sądu drugiej instancji, odmawiające zwolnienia od opłaty od skargi kasacyjnej, uchyla się spod jakiejkolwiek kontroli Sądu Najwyższego.

Jeśli skutkiem odmowy zwolnienia od opłaty jest nieopłacenie skargi kasacyjnej, a to doprowadziło do jej odrzucenia, to wówczas Sąd Najwyższy, rozpatrując zażalenie na postanowienie odrzucające skargę kasacyjną, rozstrzyga – na wniosek strony na podstawie art. 380 KPC w związku z art. 398(21) KPC – również o postanowieniu sądu drugiej instancji o odmowie przyznania zwolnienia od opłaty od skargi kasacyjnej (por. postanowienie z dnia 16 lipca 2008 r., II CZ 40/08, i powołane tam wcześniej orzecznictwo oraz postanowienia z dnia 6 maja 2011 r., II CZ 12/11, i z dnia 27 czerwca 2013 r., III CZ 28/13). Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2020 r. sygn. I CZ 7/20.