Na czym polega uzupełnienie braku formalnego pisma w postaci braku jego podpisu

Jakie elementy powinno zawierać pismo do sądu?

Zgodnie z art.  119 Kodeksu postępowania karnego pismo procesowe powinno zawierać:

• oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy;
• oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo;
• treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem;
• datę i podpis składającego pismo.

Jeżeli natomiast pismo nie odpowiada wymaganiom formalnym, przewidzianym powyżej lub w innych przepisach szczególnych, a brak jest tego rodzaju, że pismo nie może otrzymać biegu, albo brak polega na niezłożeniu należytych opłat lub upoważnienia do podjęcia czynności procesowej, wzywa się osobę, od której pismo pochodzi, do usunięcia braku w terminie 7 dni.

W razie uzupełnienia braku w terminie pismo wywołuje skutki od dnia jego wniesienia. W razie nieuzupełnienia braku w terminie pismo uznaje się za bezskuteczne, o czym należy pouczyć przy doręczeniu wezwania.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego jasno wynika, że „uzupełnienie pisma może nastąpić nie tylko przez własnoręczne podpisanie egzemplarza pisma, które już wpłynęło, ale i przez przedłożenie innego egzemplarza tegoż pisma zawierającego ten podpis” (zob. postanowienie SN z dnia 9 listopada 2004 r., V CZ 111/04, niepubl.).

W innym z orzeczeń Sąd Najwyższy wskazał z kolei, że „orzeczenie zapadłe w następstwie rozpoznania środka odwoławczego, dotkniętego ujawnioną w późniejszym czasie wadą formalną w postaci braku podpisu, nie ulega unicestwieniu, o ile stwierdzone zostanie, że treść pisma oraz fakt jego wniesienia objęte były stanowczą wolą uprawnionego skarżącego” (zob. postanowienie SN z dnia 16 grudnia 2010 r., sygn. akt II KK 194/10, Biul.PK 2011/111).

Konsekwentne rozwinięcie rozumowania zawartego w powołanych orzeczeniach, a także uwzględnienie rezultatów wykładni celowościowej przepisów regulujących wymogi formalne pism procesowych oraz tryb uzupełniania ich braków, musi zatem prowadzić do wniosku, że uzupełnieniem braku formalnego pisma procesowego – polegającego na braku jego podpisu – jest również złożenie oświadczenia, zawartego w odrębnym i własnoręcznie podpisanym piśmie procesowym, które bezsprzecznie wskazuje, że pismo dotknięte omawianym brakiem pochodzi od osoby, która je złożyła, tj. stanowi wyraz oświadczenia jej woli.

Wykładnia przepisów regulujących sposób uzupełniania braków formalnych pisma procesowego w postaci braku podpisu nie może bowiem hołdować rytualnemu formalizmowi, ale służyć ma racjonalnym celom. Znaczenie podpisu pod pismem procesowym polega zaś na tym, iż wskazuje na osobę składającą ujęte w nim oświadczenie woli (Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 maja 2016 r. II AKzw 665/16).

Z praktyki sądów

Za brak formalny pisma procesowego uznaje się pominięcie wymaganego elementu jego treści albo niespełnienie wymogu pozwalającego nadać temu pismu bieg odpowiadający jego funkcji.

Przepis art. 120 k.p.k., który umożliwia usuwanie braków formalnych pism procesowych, nie określa skali tych uchybień, uznając za istotne, aby owe braki formalne powodowały, że pismo nie może otrzymać biegu, albo polegały na niezłożeniu należytych opłat lub upoważnienia do podjęcia czynności procesowej.

Jednocześnie, aby uruchomić procedurę usuwania braków formalnych określonego rodzaju pisma (np. apelacji lub kasacji), musi ono w pierwotnym kształcie spełniać choćby podstawowe wymagania, a zatem zawierać część właściwych dla niego elementów merytorycznych.

Określony siedmiodniowy termin do uzupełnienia braku formalnego pisma procesowego – wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, złożenia podpisu, nie ma charakteru zawitego i termin nie podlega przywróceniu, jako że przepisy Kodeksu postępowania karnego przywracania terminów innych niż zawite mnie przewidują.

Do wymogów formalnych apelacji, jak każdego pisma procesowego warunkujących jego skuteczność należy podpis składającego pismo procesowe. Podpis własnoręczny na piśmie procesowym nie może być zastąpiony nie tylko podpisem sporządzonym na maszynie (jak np. w wypadku sporządzenia dokumentu techniką komputerową czy też nadania go telegramem), ale też żadnym innym podpisem mechanicznym, np. faksymile, bądź kserograficzną odbitką własnego podpisu.

Taki podpis stanowi kopię podpisu oryginalnego, co powoduje, iż nie da się stwierdzić, czy jest podpisem własnoręcznym, a więc czy pochodzi od osoby składającej pismo procesowe i złożony został przez tę osobę zgodnie z jej wolą. Niespełnienie wymagań związanych z wniesieniem pisma – w tym podpisania apelacji przez obrońcę – powoduje uznanie apelacji za bezskuteczną.

Zgodnie z art. 120 § 1 k.p.k., jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać biegu z tego względu, że jest dotknięte brakiem polegającym na niezłożeniu należytych opłat, wzywa się osobę, od której pismo pochodzi, do usunięcia tego braku w terminie 7 dni. Adresatem takiego wezwania powinna być osoba, która jest autorem pisma, a więc osoba, która sporządziła i podpisała pismo procesowe.

Jeżeli jednak pismo wniesione zostało przez obrońcę lub pełnomocnika, a brak polega na niezłożeniu należytych opłat, wezwaniu na podstawie art. 120 § 1 k.p.k. podlega strona (uczestnik postępowania, w którego imieniu pismo wniesiono), ponieważ od niej to pismo procesowe pochodzi. O takim wezwaniu należy tylko dodatkowo, zgodnie z art. 140 k.p.k., powiadomić obrońcę lub pełnomocnika, który wniósł pismo.

Brak pouczenia, o skutkach nieuzupełnienia braku formalnego pisma, należy traktować jak brak pouczenia uczestnika postępowania o ciążących obowiązkach i przysługujących uprawnieniach, w związku z czym brak ten nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych.

Termin na wezwanie do uzupełnienia braków formalnych

Wezwanie strony do uzupełnienia braków pisma musi w swej treści wyraźnie zawierać wskazanie, że strona ma 7 dni na uzupełnienie braków formalnych, w których powinna ona to uczynić, gdyż wyraźnie wymaga tego przepis, a tym samym przy braku takiej informacji nie może następnie wchodzić w rachubę uznanie pisma za bezskuteczne z uwagi na uzupełnienie braków formalnych po upływie wskazanego w tym przepisie terminu.

Wezwanie do uzupełnienia braku w postaci podpisu osoby występującej z wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie wyroku sądu odwoławczego z uzasadnieniem ma zastosowanie także w tych wypadkach, równoważnych brakowi jakiegokolwiek podpisu w piśmie procesowym (np. gdy zawiera ono podpis niewłasnoręczny, nieprawdziwy, pochodzący od nieuprawnionej osoby), w których wynikające z tego pisma dane wskazują, że ujęte w nim oświadczenie woli zostało wyrażone przez uprawnioną do tego osobę.