Kradzież rozbójnicza – uwagi ogólne

Zgodnie z art.  281 Kodeksu karnego kto, w celu utrzymania się w posiadaniu zabranej rzeczy, bezpośrednio po dokonaniu kradzieży, używa przemocy wobec osoby lub grozi natychmiastowym jej użyciem albo doprowadza człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Rozbój a kradzież rozbójnicza

Zasadnicza różnica między rozbojem a kradzieżą rozbójniczą związana jest z kolejnością zastosowania przez sprawcę środków przymusu.

Istota rozboju polega na tym, ze sprawca stosuje przemoc lub groźbę użycia natychmiastowego gwałtu na osobie po to, aby bezprawnie zawładnąć rzeczą i ją przywłaszczyć. Przesądza to, że posłużenie się przez sprawcę jednym z wymienionych w art. 280 § 1 Kodeksu karnego sposobów oddziaływania na osobę musi mieć miejsce przed lub co najmniej w chwili dokonywania zaboru rzeczy. Dla bytu przestępstwa rozboju nie jest obojętne, w którym momencie swojego czynu sprawca dokonuje zaboru rzeczy. Zabór rzeczy musi być bowiem albo poprzedzony użyciem przez sprawcę przemocy, albo następować jednocześnie z nim. Użycie przemocy wobec osoby po dokonaniu zaboru rzeczy nie stanowi realizacji znamion przestępstwa określonego w art. 280 § 1 Kodeksu karnego. Takie działanie należy oceniać przez pryzmat kradzieży rozbójniczej, o której mowa w art. 281 Kodeksu karnego (kradzież rozbójnicza).

Jeśli przemoc jest stosowana już po dokonaniu zaboru rzeczy, zachowanie sprawcy należy analizować przez pryzmat kradzieży rozbójniczej, jeżeli zaś przed dokonaniem zaboru rzeczy – przez pryzmat rozboju. Istota rozboju polega bowiem na tym, że sprawca stosuje przemoc na osobie po to, aby zawładnąć rzeczą i ją przywłaszczyć, co wiąże się ze stosowaniem przemocy przed zaborem rzeczy lub co najmniej w chwili dokonywania jej zaboru (innymi słowy jednocześnie z dokonywaniem zaboru, w czasie dokonywania zaboru). Pochód przestępstwa rozboju kończy się z chwilą zabrania rzeczy. Późniejsze zachowania sprawcy, które wiążą się z jedną z form oddziaływania na osobę, form opisanych w omawianym przepisie, nie stanowią realizacji znamion przestępstwa rozboju, ale winny być oceniane z punktu widzenia typu czynu zabronionego nazywanego kradzieżą rozbójniczą.

Na podstawie art. 281 Kodeksu karnego odpowiada taki sprawca, który wcześniej dokonuje kradzieży, a następnie, ażeby utrzymać się w posiadaniu zabranego przedmiotu, używa przemocy wobec osoby lub grozi natychmiastowym jej użyciem albo doprowadza osobę do stanu nieprzytomności lub bezbronności, której obecność lub zachowanie, według oceny sprawcy, zagraża utrzymaniu takiego posiadania.

Nie jest przy tym istotne, czy osoba taka rzeczywiście stanowi przeszkodę w utrzymaniu się przez sprawcę w posiadaniu rzeczy, czy też okoliczność tę sprawca sobie tylko wyobraża.

Strona podmiotowa przestępstwa kradzieży rozbójniczej (art. 281 Kodeksu karnego) charakteryzuje się podwójną kierunkowością zamiaru. Kierunkowość ta wyraża się w tym, że sprawca naprzód podejmuje działania zmierzające do zaboru cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia.

Po osiągnięciu tego celu, a więc po przejęciu władztwa nad rzeczą, sprawca podejmuje działania polegające na używaniu przemocy wobec osoby, grożeniu natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzeniu człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, przy czym działania te są ukierunkowane celowo na zapewnienie utrzymania się w posiadaniu zabranej rzeczy.

Przestępstwo kradzieży rozbójniczej jest przestępstwem powszechnym, z tym jednak ograniczeniem, że może jej popełnić jedynie osoba, która uprzednio dokonała kradzieży i znajduje się w posiadaniu zabranej rzeczy.

Naruszenie nietykalności cielesnej może być uznane za użycie przemocy wobec osoby, ale musi to być naruszenie nietykalności cielesnej nie tylko odpowiednio ukierunkowane ale także mające pewien, większy od minimalnego, stopień intensywności i dolegliwości dla pokrzywdzonego.