Jakie są prawne skutki rozwodu?

Wraz z ustaniem małżeństwa przez rozwód wygasają liczne prawa i obowiązki oraz ustaje szereg skutków prawnych, a pewne nowe skutki prawne pojawiają się w miejsce dotychczasowych. To o co ludzie często pytają, to o czym poza samym rozwiązaniem małżeństwa musi rozstrzygnąć sąd w wyroku rozwodowym – czyli jakie inne skutki poza samym ustaniem więzi małżeńskiej powstaną przez rozwód.

Poza samym ustaniem małżeństwa, postępowanie sądowe ma doprowadzić do udzielenia odpowiedzi, czy będzie to rozwód z orzekaniem o winie czy rozwód bez orzekania o winie.

Sąd musi podjąć decyzje o władzy rodzicielskiej – pozostawieniu władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, o jej ograniczeniu lub o pozbawieniu władzy rodzicielskiej, oraz o obowiązku alimentacyjnym względem dziecka. Obowiązek alimentacyjny na dziecko orzekany w sprawie o rozwód podlega tym samym zasadom, które omówiono w artykule tutaj.

Jeżeli małżonkowie nadal korzystają ze wspólnego mieszkania sąd powinien orzec w wyroku rozwodowym o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania stron – jeżeli nie uregulował sprawy tego mieszkania w inny sposób.

W wyroku rozwodowym sąd może rozstrzygnąć także o obowiązku alimentacyjnym między rozwiedzionymi małżonkami, jeżeli jedno z nich domaga się ich od współmałżonka. Jeżeli takiego żądania nie ma to, odmiennie niż to ma miejsce po orzeczeniu separacji, następuje całkowite wygaśnięcie obowiązku pomocy względem byłego małżonka.

W wyroku rozwodowym – na zgodny wniosek małżonków – możliwe jest także, jednak wyjątkowo, dokonanie podziału majątku wspólnego. Jednakże tylko wtedy, gdy nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Zbędna zwłoka to sytuacja, która powodowałoby późniejsze rozstrzygnięcie kwestii osobistych, które w sprawie o rozwód mają pierwszeństwo przed sprawami majątkowymi.

Dalsze skutki, niezapisane wprost w wyroku rozwodowym, na które uwagę zwraca adwokat, są następujące.

Z chwila uprawomocnienia się wyroku:

• ustaje wspólność majątkowa,
• ustaje ustawowe dziedziczenie po małżonku – byli małżonkowie nie dziedziczą po sobie, tracą także tym samym prawo do zachowku. Jednak o czym należy pamiętać, że jeżeli został sporządzony testament przed rozwodem lub jeszcze przed zaistnieniem rozkładu pożycia to drugi małżonek ma możliwość dziedziczenia na podstawie testamentu po rozwiedzionym małżonku,
• a po kolejnych 300 dniach od uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód ustaje domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki.

Po orzeczeniu rozwodu istnieje możliwość powrotu do nazwiska sprzed zawarcia małżeństwa. W tym celu tylko i wyłącznie w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego należy złożyć osobiście oświadczenie, w dowolnym Urzędzie Stanu Cywilnego w Polsce przed kierownikiem Urzędu.

Prawnik podkreśla, że stosunek pokrewieństwa względem wspólnych nie zmienia się. Taki sam pozostaje również charakter władzy rodzicielskiej, jednak sposób jej wykonywania może ulegać modyfikacjom – władza rodzicielska może być ograniczana lub można pozbawić władzy rodzicielskiej – zależnie od indywidualnych okoliczności. Jakie musza zaistnieć powody, aby pozbawić władzy rodzicielskiej czytaj tutaj.

Gdy wyrok orzekający rozwód uprawomocni się ustaje wspólność majątkowa, a co się z tym wiąże, to fakt, że powstaje tzw. współwłasność ułamkowa w przedmiotach, które do tej pory stanowiły majątek wspólny małżonków. Innymi słowy udział z majątku wspólnego rozwiedzionego małżonka wchodzi do jego majątku odrębnego. Adwokaci podkreślają, że chodzi o udział we wszystkich przedmiotach, które w czasie wspólności małżeńskiej tworzyły majątek wspólny. Dla przykładu chodzi o udział w ruchomościach – meble, samochód, telewizor, pralka, a także udział w nieruchomościach – mieszkanie, dom, działka – o ile wszystkie te składniki nabyte zostały w czasie trwania związku małżeńskiego. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią, że małżonkowie mają równe udziały w swoim majątku wspólnym po ustaniu wspólności małżeńskiej. Jest to tzw. domniemanie, które w sprawie o podział majątku wspólnego może zostać zmienione i mogą zostać określone inne udziały w majątku wspólnym byłych małżonków. Adwokat zwraca uwagę, że zgodnie z utrwalonych orzecznictwem sądowym wyrok rozwodowy stanowi podstawę wpisu tych rozwiedzionych małżonków do księgi wieczystej, jako współwłaścicieli nieruchomości po połowie.

Wraz z ustaniem małżeństwa zmienia się sposób zarządu dotychczasowym wspólnym majątkiem. Od chwil pojawienia się rozdzielności majątkowej na skutek prawomocnego wyroku orzekającego o rozwodzie zarząd majątkiem wspólnym (mieszkanie, dom, ziemia, samochód) będzie odbywał się na podstawie przepisów kodeksu cywilnego a nie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Od tej pory stosuje się tzw. przepisy o współwłasności majątkowej w częściach ułamkowych. Podobna sytuacja ma miejsce przy dziedziczeniu, gdy kilku spadkobierców zostaje powołanych do dziedziczenia, a w skład spadku wchodzi np. nieruchomość – mieszkanie, dom, czy działka. Wówczas również stosuje się przepisy o zarządzie współwłasnością majątkową w częściach ułamkowych. W jaki dokładnie sposób taki zarząd przebiega, co on oznacza w praktyce, jakie są wzajemne prawa i obowiązki współwłaścicieli przeczytasz w innym wpisie.

Mało kto wie, że w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego uregulowana jest sytuacja, którą w praktyce małżonkowie nieraz wykorzystują. Chodzi o sytuację, w trakcie małżeństwa i w przypadku jakiejś przeszkody np. zdrowotnej jednego z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu, że drugi małżonek może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu, w szczególności może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające należności, chyba że drugi małżonek się temu sprzeciwi.

Również to prawo tzw. „zarządu majątkiem drugiego małżonka” wygasa w wyniku rozwodu. Jeżeli zatem w chwili uprawomocnienia się rozwodu jeden z małżonków sprawował taki zarząd, zarząd ten ustaje i powstaje obowiązek rozliczenia się z tego zarządu.

Końcowo w odniesieniu do ochrony dóbr osobistych warto wiedzieć, że mimo orzeczenia rozwodu i ustania tym samym praw i obowiązków małżeńskich byli małżonkowie obowiązani są zachować w tajemnicy znane tylko sobie informacje o tajemnicach osobistych i rodzinnych, np. co do urządzeń ochraniających mieszkanie, sposobu zabezpieczenia majątku, wysokości lokat bankowych i innych danych wrażliwych, które jeśli wpadłyby w niepowołane ręce mogłyby wywołać zagrożenie bezpieczeństwa drugiego byłego małżonka. Należy w tym zakresie zachować dyskrecję.