Rozwód a eksmisja jednego z małżonków

Od czasu do czasu zdarza się sytuacja, w której zachowanie jednego z małżonków ujawnione w sprawie o rozwód narusza porządek domowy i jest tak bardzo rażąco naganne, że uniemożliwia wspólne zamieszkanie. Sytuacja taka – udowodniona w sprawie – stanowi podstawę do orzeczenia przez sąd eksmisji w wyroku rozwodowym.

W praktyce sądowej przyjęto w szerokim zakresie dopuszczalność orzekania w takich przypadkach o eksmisji tego z rozwiedzionych małżonków, który zachowuje się w sposób rażąco naganny.

Z jakiego lokalu można, a z jakiego nie można dokonać eksmisji małżonka w sprawie o rozwód?

Eksmisja w sprawie o rozwód dotyczyć może w szczególności lokalu wynajętego, mieszkania spółdzielczego, a także lokalu użyczonego stronom przez osobę trzecią.

W praktyce orzeczniczej nie budzi również wątpliwości, że niedopuszczalna jest eksmisja zarówno w wyroku o rozwód, jak i po orzeczeniu rozwodu wobec małżonka będącego wyłącznym właścicielem lokalu albo wyłącznie uprawnionym do własnościowego spółdzielczego lokalu. Dla przykładu Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, że „W wyroku orzekającym rozwód nie można orzec eksmisji małżonka, któremu przysługuje lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, stanowiące jego majątek osobisty”.

Co jeśli małżonek jest lokatorem w rozumieniu przepisów?

Jeżeli małżonek, którego dotyczy wniosek o eksmisję w sprawie o rozwód jest lokatorem w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego wówczas mają zastosowanie przepisy tej ustawy. Lokatorem jest najemca lokalu lub osoba używająca lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. Przepisy tej ustawy stosuje się do każdego orzeczenia o eksmisji, jeżeli zawiera ona regulacje mniej korzystną dla lokatora. Dzięki tym przepisom małżonek jest lepiej chroniony. Czyli w sprawie o rozwód, jako że kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje mniej korzystne rozwiązania w tym zakresie ponieważ nie przewiduje możliwości ustalenia po stronie eksmitowanego małżonka uprawnienia do lokalu socjalnego. Dlatego w takiej sytuacji znajdzie zastosowanie ustawa o ochronie praw lokatorów, zgodnie z którą w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Dodatkowo sąd wówczas z urzędu sprawdza, czy eksmitowany lokator ma prawo otrzymać lokal socjalny i uwzględnia przy tym dotychczasowy sposób korzystania przez taka osobę z lokalu oraz szczególną sytuację materialną i rodzinną takiej osoby.

Adwokat wskazuje również, że jeżeli w sprawie o rozwód nie zgłoszono wniosku o eksmisję, to drugi małżonek może wystąpić w odrębnym procesie o eksmisję drugiego małżonka również na podstawie przepisów o ochronie praw lokatorów. Zgodnie z nimi współlokator może wytoczyć powództwo o nakazanie przez sąd eksmisji małżonka, rozwiedzionego małżonka lub innego współlokatora tego samego lokalu, jeżeli ten swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie.

Często osoby pytają jak ma się ewentualna eksmisja w sprawie o rozwód a późniejszy przydział majątku wspólnego małżonków?

Warto wtedy wiedzieć, że eksmisja orzeczona wobec jednego z rozwiedzionych małżonków nie może przesądzać o późniejszym przyznaniu mieszkania drugiemu z nich w postępowaniu o podział majątku wspólnego. Nie ma co jednak ukrywać, że wyeksmitowany małżonek w późniejszym postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków ma mniejsze szanse na korzystne rozstrzygnięcie co do jego praw mieszkaniowych w porównaniu z sytuacją, w której mieszkałby on nadal we wspólnym lokalu. Zwracam jednak uwagę, że chodzi o prawa mieszkaniowe.

Czym innym jest natomiast kwestia rozliczeń majątkowych dotyczących majątku wspólnego małżonków, w tym mieszkania czy domu. Sprawa podziału majątku będzie podlegała osobnemu rozpoznaniu już po orzeczeniu rozwodu.

Eksmisja w wyroku rozwodowym połączona jest zazwyczaj z rozwodem o orzekaniem o winie właśnie tego z małżonków, który rażąco nagannie zachowuje się wobec pozostałych członków rodziny.

Konieczność udowodnienia

Adwokat zwraca uwagę, że zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą kontradyktoryjności sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron zawartych w pozwie lub odpowiedzi na pozew i wykrycia środków dowodowych pozwalających na udowodnienie racji powoda lub pozwanego, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Należy mieć świadomość, że to strona jest obowiązana wskazać dowody dla stwierdzenia faktów i musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami nieudowodnienia.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, a według art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego strona w postępowaniu sądowym zobowiązana jest wskazywać fakty, oraz dowody na potwierdzenie swoich twierdzeń.