Innowacje pedagogiczne – przykłady

Co to jest innowacja pedagogiczna?

Innowacja, to jak sama nazwa wskazuje, działanie odmienne od tego, które obowiązuje powszechnie. W systemie oświaty jest to działanie inne od tego, które przewidziano w systemie edukacji, czy też uregulowano w przepisach obowiązującego prawa oświatowego. Jest to nic innego jak nowatorskie rozwiązanie programowe, które ma pozytywnie wpłynąć na poprawę jakości pracy szkoły.

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że innowacja pedagogiczna jest zmianą w zakresie tradycyjnego podejścia do procesu edukacji, ale nadal zmianą zgodną z obowiązującymi przepisami prawa oświatowego. 

Innowację pedagogiczną musi charakteryzować:

• oryginalność,
• pionierstwo,
• odkrywczość,
• odejście od stereotypów.

Rodzaje innowacji pedagogicznych

Przykłady innowacji pedagogicznych można podzielić na trzy główne rodzaje:

• innowacje programowe – dotyczące zmian w programach nauczania,
• innowacje metodyczne – dotyczące zmian w procesie nauczania i uczenia się,
• innowacje organizacyjne – dotyczące zmian w organizacji procesu nauczania i uczenia się. 

Jeśli chodzi o innowacje programowe, to mogą one dotyczyć:

• poszerzania programów nauczania o nowe treści,
• realizacji autorskiego programu nauczania,
• integrowania nauczania wokół określonych bloków edukacyjnych,
• modyfikacji programów nauczania, itd.

Z kolei innowacje organizacyjne mogą dotyczyć:

• wprowadzenia zmian w zakresie czasu trwania lekcji,
• zmiany liczby uczniów w klasie,
• prowadzenia zajęć ze specjalistą,
• współpracy z instytucjami dydaktyczno-wychowawczymi w zakresie wspierania uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, itd.

Innowacje metodyczne dotyczą z kolei takich działań jak:

• zmiana sposobu prezentacji materiału,
• zmiana form pracy mających na celu utrwalanie wiadomości lub sprawdzanie wiadomości,
• stosowanie technik przyspieszonego uczenia się,
• stosowanie nowych metod nauczania, itd.

Innowacje można podzielić także ze względu na rodzaj wprowadzanych zmian, na:

• poszerzenia, czyli rozszerzenia podejmowanych działań pedagogicznych,
• przekształcenia, czyli zmiany w zakresie podejmowanych działań (jakościowe),
• uzupełnienia, czyli wprowadzenie nowości w stosunku do stosowanych zazwyczaj rozwiązań,
• zastąpienia, czyli zastosowania innego rodzaju działań zamiast dotychczasowych,
• eliminacje, czyli wyłączenie pewnych elementów bez ich zastępowania,
• dostosowanie, czyli dopasowanie działań tak, aby były bardziej aktualne, odpowiednie do stanu rzeczy,
• wzmocnienia, czyli umocnienie nowych działań,
• integracje, czyli scalanie pewnych działań w całość.

Po co i dlaczego wprowadza się innowacje pedagogiczne?

Innowacje pedagogiczne są potrzebne, a ich wprowadzanie bazuje na przepisach prawa oświatowego oraz określonych celach i zadaniach szkoły. Opracowywanie innowacji jest częścią twórczego charakteru pracy nauczyciela. Pozwala też dostosowywać pracę szkoły do zmiennej rzeczywistości społecznej, czy kulturowej. Zmian w pedagogice oczekuje również społeczność – szkolna i lokalna. 

Zasadniczo, innowacje pedagogiczne mają podnosić jakość pracy szkoły. Wpływają one między innymi na warsztat pracy nauczyciela, ale również na pobudzanie inicjatywy uczniów. Do tworzenia innowacji nauczyciela może zainspirować:

• niezadowolenie z efektów własnej pracy,
• wzrost niepokojących zjawisk w szkole podstawowej,
• wyższe oczekiwania uczniów/rodziców,
• aspiracje zawodowe, czyli chęć doskonalenia się pedagoga,
• chęć pozostawania “na czasie” ze zmianami.

Jak napisać innowację pedagogiczną?

Nauczyciele nie mają możliwości wykorzystania gotowego wzoru innowacji pedagogicznej, obowiązującego odgórnie wszystkich pedagogów. Można jednak wykorzystać sprawdzony, przykładowy opis innowacji pedagogicznej, aby na jego podstawie opracować własny opis innowacji, czyli pomysłu na korzystną zmianę w programie nauczania, czy metodzie nauczania. 

Każdy opis innowacji pedagogicznej powinien zawierać następujące elementy:

• wskazanie rodzaju innowacji pedagogicznej (np. przygotowanie uczniów klasy … do …),
• autor innowacji lub autorzy innowacji – można realizować je wspólnie,
• dla kogo jest adresowana (np. adresatami innowacji są…),
• tytuł innowacji,
• okres realizacji innowacji,
• wskazanie, kogo dotyczy niniejsza innowacja,
• opis innowacyjności, czyli wyjaśnienie nowatorskiego charakteru innowacji,
• określenie celów innowacji,
• przewidywane osiągnięcia i cele,
• opis przebiegu realizacji innowacji,
• jak i kiedy zajęcia innowacyjne odbywać się będą,
• wskazanie niezbędnych zasobów,
• bibliografia, jeśli jest wykorzystywana. 

Przed przygotowaniem opisu innowacji warto odpowiedzieć sobie na kilka pytań, ponieważ odpowiedzi na nie musi zawierać także sam opis innowacji. Te pytania to między innymi:

• kogo ma obejmować innowacja? 
• jakie zajęcia ma obejmować innowacja?
• czy nauczyciel jest w stanie zrealizować innowację?
• czy nauczyciel jest w stanie zorganizować zajęcia swoje i uczniów tak, aby zrealizować innowację?
• jak często mają odbywać się zajęcia w ramach innowacji?
• czy nauczyciel ma warunki, aby zrealizować innowację?
• czy realizacja innowacji wymaga dodatkowych środków finansowych?
• czy innowacja przysłuży się społeczności szkolnej?

Sprawozdanie z innowacji pedagogicznej

Sporządzenie opisu innowacji pedagogicznej przed rozpoczęciem jej realizacji to nie koniec. W dalszych krokach nauczyciel przygotowuje także sprawozdanie z innowacji pedagogicznej, które ma na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy innowacja pedagogiczna poprawiła jakość pracy szkoły.

Sprawozdanie to dokument, który zawiera zatem opis przebiegu realizacji innowacji oraz wnioski z realizacji innowacji, sformułowane na przykład na podstawie ankiet prowadzonych wśród uczniów. 

Taka ewaluacja innowacji pedagogicznej powinna zawierać:

• dane autorów innowacji,
• opis rodzaju innowacji,
• wskazanie miejsca realizacji innowacji,
• określenie terminu realizacji innowacji,
• zakres innowacji (klasy, grup, itd.),
• wskazanie czy innowacja pedagogiczna powstała w oparciu o Podstawę programową kształcenia ogólnego.

W sprawozdaniu określa się także założenia innowacji oraz jej cele, na przykład podniesienie jakości pracy szkoły, wspomaganie rozwoju dziecka, zaspokajanie potrzeb uczniów i tym podobne. Ewaluacja może nawiązywać do ankiet przeprowadzonych po zakończeniu procesu realizacji innowacji.

Wśród jej pytań powinny pojawić się natomiast takie zagadnienia jak:

• motywacja do uczestniczenia w innowacji,
• częstotliwość korzystania z zajęć prowadzonych w ramach innowacji,
• ocena zajęć prowadzonych w ramach innowacji (czy były ciekawe?),
• umiejętności opanowanych dzięki zajęciom,
• chęci uczestnictwa w takich samych zajęciach, gdyby były prowadzone ponownie.

Sprawozdanie z innowacji ma podsumowywać osiągnięte cele oraz oceniać jakość innowacji i jej wpływ na pracę szkoły, czy funkcjonowanie uczniów. Należy napisać w nim konkretnie, jakie założenia udało się osiągnąć, jak przebiegały zajęcia edukacyjne, jak ich przydatność oceniali uczniowie lub inni nauczyciele. 

Przykładowe innowacje pedagogiczne w przedszkolu

Innowacje pedagogiczne są potrzebne we wszystkich szkołach i przedszkolach. Aby zainspirować się do ich opracowania, można przejrzeć zaproponowane do tej pory innowacje. Przykładowa innowacja pedagogiczna w przedszkolu może sprowadzać się do:

• nowych form zajęć edukacyjnych, np. związanych z rozwojem uzdolnień zabaw,
• zajęć dodatkowych, takich jak warsztaty kulinarne promujące zasady zdrowego odżywiania się, zajęcia plastyczne, zajęcia historyczne, np. prezentacje, oglądanie filmów edukacyjnych,
• zajęcia programowe, na przykład zajęcia taneczne, które są zintegrowane z obszarami podstawy programowej (wychowanie przez sztukę),
• zajęcia ruchowe prowadzone na basenie, we współpracy z poradnią rehabilitacyjną, 
• zajęcia dla dzieci i rodziców, np. piesze lub rowerowe wycieczki integrujące rodziny z przedszkolem.

Przykładowe innowacje pedagogiczne w klasach 1-3

Innowacje pedagogiczne są niezwykle istotne dla dzieci najmłodszych, uczących się w klasach 1-3 szkoły podstawowej. Przykładowa innowacja pedagogiczna klasa 1 może dotyczyć:

• kształtowania poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie,
• kształtowania umiejętności nawiązywania i utrzymywania poprawnych kontaktów z innymi dziećmi,
• nauki pokonywania własnych słabości,
• kształtowania określonych postaw, cech charakteru,
• rozwijania kompetencji językowych i wielu innych.