Ocena funkcjonowania dziecka z autyzmem w przedszkolu

Problemy dziecka autystycznego

Aby wiedzieć, jak przygotować opis dziecka z autyzmem w przedszkolu, trzeba mieć świadomość, na co pedagog powinien zwrócić uwagę. Należy wiedzieć, że dziecko autystyczne ma problemy w obszarze:

• komunikacji,
• zaburzeń sensorycznych,
• relacji rówieśniczych,
• ograniczonego katalogu zainteresowań i aktywności. 

Dziecko z autyzmem potrafi radzić sobie w środowisku rodzinnym, ale w szkole ma problemy z dostosowaniem się do innych warunków. Podczas włączania dziecka w takie środowisko, można zaobserwować więc:

• trudności komunikacyjne,
• brak mowy,
• problem z podtrzymaniem prostej rozmowy,
• tendencje do powtarzania się w rozmowach,
• tendencje do unikania kontaktów rówieśniczych,
• słabą zdolność do interakcji społecznych,
• nie chętnie uczestniczy w grach zespołowych,
• trzymanie się sztywnych schematów, rytuałów, 
• trudności w akceptowaniu zmian, nowych osób, a także nowych miejsc,
• trudności w kontrolowaniu reakcji społecznych i emocjonalnych, w tym zwłaszcza gniewu, agresji, niepokoju,
• nadaktywność w różnych sytuacjach i miejscach publicznych,
• braki lub trudności w umiejętnościach samoobsługowych,
• zatracanie się we własnych zainteresowaniach, 
• trudności w czynnościach samoobsługowych,
• fiksacje na jednym temacie, elementach przedmiotów lub przedmiotach.

Opinia o funkcjonowaniu dziecka w przedszkolu służy więc temu, aby wszelkie tego typu problemy zdiagnozować na wczesnym etapie, a następnie pracować z dzieckiem pod kątem ich eliminacji. 

Jak wspiera się dziecko z autyzmem w przedszkolu?

Przykładowa opinia o dziecku z autyzmem dziecięcym powinna zawierać nie tylko spostrzeżenia i wnioski, ale również zalecenia. Jak można pomagać dziecku z autyzmem w procesie wychowania i edukacji? Podstawą pracy z takim uczniem jest wzmacnianie jego mocnych stron i rozwój zainteresowań, a także diagnozowanie problemów i podjęcie próby ich przezwyciężenia. 

Na etapie przedszkolnym, dziecku z autyzmem należy:

• zapewnić poczucie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego podczas zajęć indywidualnych i grupowych,
• umożliwić kontakt terapeutyczny z osobą dorosłą – jeden na jeden,
• pomóc w rozwoju komunikacji, np. poprzez trening interpersonalny z osobą dorosłą lub w małych grupach,
• przystosować pomieszczenia, w których przebywa dziecko, do jego potrzeb i możliwości sensorycznych, np. ograniczyć liczbę bodźców, oświetlenia, stworzyć miejsce ciszy,
• zadbać o stałość w otoczeniu dziecka,
• zadbać o stałość norm i zasad funkcjonowania w grupie,
• wypracować strategię rozładowywania złości,
• zadbać o stworzenie sprawdzonego kanału komunikacyjnego z dzieckiem, zwłaszcza jeśli nie mówi.

Jak rozpoznać dziecko z autyzmem?

Na etapie przedszkolnym da się bez większego problemu rozpoznać u dziecka zachowania autystyczne. Przykładowa diagnoza dziecka z autyzmem może zawierać takie spostrzeżenia jak:

• brak komunikacji werbalnej,
• nie nawiązywanie relacji z innymi dziećmi,
• nie zgłaszanie potrzeb fizjologicznych,
• niepodejmowanie zabawy,
• zachowania schematyczne,
• brak chęci uczestnictwa w zajęciach,
• wykazywanie dużego napięcia ciała,
• nieadekwatne do wieku umiejętności społeczne i werbalne.

Jak napisać opinię o dziecku z autyzmem?

Sporządzenie opinii o dziecku z autyzmem nie jest łatwym zadaniem. Warto posłużyć się tutaj kilkoma przykładami i wzorami, dzięki którym łatwiej jest zrozumieć, jakie aspekty oceny są najbardziej istotne. Przykładowa opinia nauczyciela o dziecku z autyzmem zawsze zawiera podstawowe elementy, takie jak:

• dane dziecka, w tym data i miejsce urodzenia,
• oznaczenie klasy, do której uczęszcza dziecko.

Opinia o dziecku z autyzmem może zostać podzielona na spostrzeżenia związane z rozwojem:

• fizycznym,
• społecznym,
• emocjonalnym,
• poznawczym.

W opinii o dziecku autystycznym trzeba też dodatkowo odnieść się do identyfikacji problemu, przyczyny i sposobu rozwoju choroby u dziecka, a także znaczenia choroby w kontekście rozwoju, nauki, kontaktów z rówieśnikami. W dokumencie określa się także:

• prognozę rozwoju choroby: pozytywną i negatywną
• wdrożone działania,
• efekty wdrożonych działań. 

Na podstawie opinii o dziecku z autyzmem ocenia się skuteczność wprowadzonych działań i projektuje nowy, ulepszony program pomocy. To właśnie dlatego opinia powinna być wyjątkowo szczegółowa i rzetelna. 

W opinii o dziecku z autyzmem nauczyciel wymienia dostrzegane objawy schorzenia, czyli między innymi:

• zaburzenia grafomotoryczne,
• brak umiejętności społecznych,
• zachowania schematyczne,
• zaburzenia zdolności percepcyjno-motorycznych,
• brak nawiązywania kontaktów,
• brak zgłaszania potrzeb fizjologicznych.

W genezie problemu może odnieść się natomiast do wywiadu z rodzicami dziecka, czyli do informacji dotyczących tego, kiedy pojawiły się pierwsze objawy, jak postępowała choroba, jakie działania zostały podjęte przez opiekunów.

Jeśli zaś chodzi o opis konsekwencji choroby w kontekście rozwoju dziecka, to można napisać tutaj o takich problemach fizycznych, emocjonalnych poznawczych i społecznych jak:

• nadmierne napięcie ciała,
• brak umiejętności wyrażania potrzeb i emocji,
• brak umiejętności podporządkowania się zasadom,
• brak umiejętności zaangażowania się w zabawy lub niechęć do udziału w zabawach, i tym podobne.

W ramach prognozy rozwoju choroby nauczyciel przedstawia dwa możliwe scenariusze: pozytywny i negatywny. Duże znaczenie mają tutaj efekty dotychczas podejmowanych działań – na tej podstawie nauczyciel może domyślać się, jakie efekty pozwolą uzyskać kolejne podobne czynności. 

Wśród zaleceń terapeutycznych mogą pojawić się takie przykładowe formy pomocy, jak zajęcia grupowe czy zajęcia ze specjalistą, np. logopedą.

Pozytywna prognoza może zapowiadać rezultaty związane z usprawnieniem zdolności motorycznych, udoskonaleniem umiejętności samoobsługi, poprawą umiejętności komunikacji i tak dalej. Z kolei negatywna prognoza może przewidywać pogłębienie izolacji społecznej, zaburzeń komunikacji czy nawet zaniechanie prób podejmowania kontaktu.

Jaki jest cel sporządzenia opinii o dziecku z autyzmem?

Opinia o dziecku z autyzmem jest potrzebna zarówno na etapie diagnozowania problemu, jak i w trakcie udzielania dziecku pomocy psychologiczno-pedagogicznej w poradni psychologiczno pedagogicznej.

Na podstawie takiej oceny można stwierdzić, czy poziom rozwoju dziecka ulega poprawie, czy też pogorszeniu. Pozwala to na weryfikację efektywności wdrożonych działań oraz zaplanowanie pomocy, która okaże się bardziej skuteczna. 

W ramach sporządzania opinii o dziecku ze spektrum autyzmu warto dbać więc o jej kompletność i rzetelność, konsultując swoje spostrzeżenia ze specjalistami – psychologiem, logopedą.

Na podstawie tego dokumentu opracowuje się bowiem indywidualny programu nauczania, czyli program zajęć, które będą najlepiej dostosowane do potrzeb i możliwości dziecka.