Przestępstwo nadużycia zaufania, odpowiedzialność menedżera
Odpowiedzialność menedżera za działanie podejmowane np. na szkodę spółki mogą dotyczyć zarówno odpowiedzialności na gruncie cywilnoprawnym, jak i karnomaterialnym.
Zagadnienie to jest o tyle istotne, że często w praktyce zdarza się, że zobowiązania zaciągnięte przez przedsiębiorców, którzy wskutek tych działań stali się niewypłacalni, w rzeczywistości zaciągają jednoosobowo menedżerowie, głównie w wyniku przekroczenia postanowień wewnętrznych regulaminów, statutów czy innych wewnętrznych zarządzeń.
Wykazanie nadużycia udzielanych sprawcy uprawnień lub niedopełnienia ciążącego na nim obowiązku wymaga nie tylko wskazania jego określonego działania lub zaniechania, lecz również identyfikacji jego uprawnień lub obowiązków. Tylko wtedy można bowiem skutecznie rekonstruować naruszenie swoich kompetencji przez menedżera.
Należy wiedzieć, że odpowiedzialność z tytułu umowy, stosunku korporacyjnego, czynu zabronionego czy odpowiedzialność karna muszą być rozpatrywane niezależnie od siebie, gdyż każda z tych płaszczyzn w odmienny sposób kształtuje obowiązki menedżerów, a także zasady i zakres ich odpowiedzialności.
Skupiając się w tym momencie na odpowiedzialności karnej prawnik wyjaśnia, że zgodnie z art. 296 Kodeksu karnego § 1 osoba, która będąc zobowiązana do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Przestępstwo z art. 296 § 1 Kodeksu karnego (przestępstwo nadużycia zaufania) jest przestępstwem indywidualnym, a to oznacza, że może zostać popełnione tylko przez osobę zobowiązaną do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej. Zobowiązanie do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą innej osoby może wynikać z ustawy, z decyzji właściwego organu lub z umowy.
Przestępstwo może być popełnione przez działanie (nadużycie udzielonych uprawnień) lub przez zaniechanie działania (niedopełnienie ciążącej na zobowiązanym powinności).
Przestępstwo z art. 296 § 1 jest przestępstwem skutkowym, a to oznacza, że osoba odpowiada za jego popełnienie tylko wtedy, gdy wyrządzi podmiotowi, którego sprawami jest zobowiązany się zajmować, znaczną szkodę majątkową, czyli taką, której wysokość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200.000 złotych.
Adwokat wskazuje, że istnieje również uprzywilejowany typ przestępstwa nadużycia zaufania, a to w wypadku sprowadzenia przez osobę bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej oraz w wypadku nieumyślnego działania sprawcy.
Warto również wiedzieć, że występuje tzw. typ kwalifikowany tego przestępstwa, a to oznacza, że takie przestępstwo jest zagrożone wyższą karą pozbawienia wolności niż typ podstawowy, o którym była mowa na początku. Działanie osoby mogące skutkować zaostrzeniem odpowiedzialności karnej dotyczy działania sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, oraz wówczas, gdy osoba wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach, czyli taką, której wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza milion złotych.
Adwokaci Lublin wskazują, że istnieje możliwość również uniknięcia kary, nawet jeśli do popełnienia przestępstwa nadużycia zaufania doszło. Można tego dokonać, jeżeli osoba taka przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawi całą wyrządzoną szkodę.
Przestępstwo nadużycia zaufania jest ścigane z urzędu, na skutek zwykłego zawiadomienia, czyli bez potrzeby składania wniosku o ściganie przez pokrzywdzonego. Wyjątek w tym zakresie stanowi sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wystąpienia znacznej szkody majątkowej, które jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego, czyli bez wniosku pokrzywdzonego, którego narażono na bezpośrednie niebezpieczeństwo znacznej szkody, prokurator nie będzie mógł wszcząć postępowania, chyba że pokrzywdzonym jest Skarb Państwa.
Podsumowując, kancelaria wskazuje, że nadużycie zaufania zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej granice kary pozbawienia wolności ulegają podwyższeniu i wynoszą od 6 miesięcy do lat 8.
Popełnienie powyższego przestępstwa przy wywołaniu szkody w wielkich rozmiarach pociąga za sobą najsurowszą sankcję w postaci kary pozbawienia wolności od roku do lat 10, a dodatkowo w razie skazania sprawcy za to przestępstwo grzywna orzekana przez sąd obok kary pozbawienia wolności może zostać wymierzona w wysokości do 3000 stawek dziennych. Natomiast nieumyślne nadużycie zaufania pociąga za sobą sankcję w postaci kary pozbawienia wolności do lat 3.
Adwokaci zwracają również uwagę na inne czyny zabronione, związane z naruszeniem obowiązków w obrocie gospodarczym. Będą to:
– art. 296 § 1a KK, tzw. przestępstwo niegospodarności bezszkodowej,
– art. 302 § 1 KK w zw. z art. 308 KK, czyli działanie na szkodę wierzycieli poprzez spłacenie w warunkach grożącej niewypłacalności tylko niektórych z nich,
– art. 77 ustawy o rachunkowości, czyli nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych,
– art. 586 Kodeksu spółek handlowych w powiązaniu z art. 21 Prawo upadłościowe i naprawcze, gdzie mowa o niezgłoszeniu w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki pomimo wystąpienia okoliczności uzasadniających złożenie takiego wniosku.