Uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia

Kiedy spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia?

Zgodnie z art.  928 Kodeksu cywilnego spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Niegodność dziedziczenia występuje w sytuacjach wyjątkowych, kiedy postępowanie spadkobiercy jest tak dalece naganne, iż uzasadnia odsunięcie go od dziedziczenia po określonym spadkodawcy. Stąd możliwość uznania spadkobiercy za niegodnego ma miejsce wyłącznie po należytym udowodnieniu, przez osobę uprawnioną wyżej wymienionych powodów.

Niegodność dziedziczenia opiera się na założeniu, że w pewnych sytuacjach względy natury etycznej przemawiają za pozbawieniem określonej osoby zdolności do dziedziczenia po otwarciu spadku, a więc już po uzyskaniu tytułu powołania do dziedziczenia. Do wyłączenia z dziedziczenia osoby niegodnej dochodzi jednak dopiero z chwila uprawomocnienia się konstytutywnego orzeczenia sądu, niegodność nie następuje nigdy z mocy samego prawa.

Kto może żądać uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia?

Uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia może żądać każdy, kto ma w tym interes.

W jakim terminie można wystąpić o uznanie danej osoby za niegodna dziedziczenia?

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego można wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym żądający dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku czyli śmierci spadkodawcy. Z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego może wystąpić każdy, kto ma w tym interes.

Czym jest umyślne ciężkie przestępstwo skutkujące uznaniem kogoś za niegodnego dziedziczenia?

Pierwszą przyczyną uznania za niegodnego jest dopuszczenie się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, przy czym pojęcie „ciężkie przestępstwo” nie jest tożsame z terminem „zbrodnia” określonym w kodeksie karnym. Tak więc przepisy prawa karnego decydują o tym, czy dane zachowanie jest przestępstwem i to przestępstwem umyślnym, natomiast ocena, czy dane przestępstwo ma charakter przestępstwa ciężkiego, należy do sądu cywilnego

Kodeks cywilny nie zawiera definicji przestępstwa ciężkiego. Konieczne jest w tym zakresie dokonanie odpowiedniej oceny czynu pozwanego przez Sąd orzekający.

Co do zasady sąd cywilny nie jest uprawniony do dokonania samodzielnej oceny, czy konkretne zachowanie spadkobiercy stanowi przestępstwo. W związku z tym decydujące i konieczne byłoby uprzednie prawomocne skazanie pozwanej przez sąd karny za popełnienie przestępstwa na szkodę spadkodawcy, i to o charakterze umyślnym.

Żona spadkodawcy, która dopuściła się przeciwko niemu przestępstwa znęcania się psychicznego, polegającego m.in. na uporczywym i złośliwym ograniczaniu kontaktów z małoletnim dzieckiem, w wyniku czego doszło do rażącego naruszenia zasad współżycia w rodzinie oraz jej spoistości i trwałości, a następnie do targnięcia się spadkodawcy na życie osób najbliższych i własne, może być uznana za niegodną dziedziczenia

Podstęp lub groźba

Użycie podstępu lub groźby musi prowadzić do sytuacji, w której spadkodawca sporządza testament wbrew swojej rzeczywistej woli.

Fakt sporządzenia testamentu w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli w żadnym razie nie może być utożsamiany z podstępnym nakłonieniem spadkodawcy do sporządzenia testamentu. Sama (ewentualna) wadliwość oświadczenia woli wynikająca z braku zdolności testowania, nie dowodzi jeszcze podstępu spadkobiercy.

Przesłanka uznania za niegodnego w postaci podstępnego działania spadkobiercy w stosunku do spadkodawcy spełniona może być jedynie wtedy, gdy spadkodawca w związku z działaniami spadkobiercy sporządza czy też odwołuje testament wbrew swojej rzeczywistej woli.

Jaki jest skutek uznania kogoś za niegodnego dziedziczenia?

Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Możliwość uznania danej osoby za niegodną dziedziczenia to nie obowiązek sądu

Adwokat zwraca uwagę, że żądanie uznania spadkobiercy za niegodnego zmierza do realizacji interesów majątkowych uprawnionego przez wyeliminowanie określonej osoby z kręgu spadkobierców, a przez to do nowego ukształtowania kręgu osób, na które przechodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego. Tym samym kształtuje prawa majątkowe powoda, co przemawia za przyjęciem, iż żądanie uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia stanowi realizację prawa podmiotowego powoda, a tym samym za dopuszczalnością odwołania się w procesie o uznanie za niegodnego dziedziczenia do zasad współżycia społecznego. Użycie w wyżej wymienionym przepisie zwrotu „może być uznany” zamiast np. „jest uznany”, wskazującego na przewidziany przez ustawodawcę luz decyzyjny sądu, dodatkowo wzmacnia tę argumentację.

Wydziedziczenie a niegodność dziedziczenia

W swoich założeniach instytucja niegodności jest praktycznie tożsama z instytucją wydziedziczenia. Obie mają bowiem na celu wyeliminowanie z kręgu spadkobierców osób, które dopuściły się jakiegoś niewłaściwego zachowania względem spadkodawcy. Zasadnicza różnica pomiędzy nimi polega zaś na tym, iż wydziedziczenie następuje wyłącznie przez oświadczenie woli spadkodawcy, podczas gdy niegodność dziedziczenia wynika z przepisów ustawy i może być stwierdzona wyłącznie orzeczeniem sądu.

W jakim trybie rozpoznawane są sprawy o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia

Sprawy o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia podlegają rozpoznaniu w procesie, a nie w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku.

Należy udowodnić
Adwokat zwraca uwagę, że zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą kontradyktoryjności sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron zawartych w pozwie lub odpowiedzi na pozew i wykrycia środków dowodowych pozwalających na udowodnienie racji powoda lub pozwanego, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Należy mieć świadomość, że to strona jest obowiązana wskazać dowody dla stwierdzenia faktów i musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami nieudowodnienia.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, a według art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego strona w postępowaniu sądowym zobowiązana jest wskazywać fakty, oraz dowody na potwierdzenie swoich twierdzeń.

About the author

Jako legalnie działająca firma pod numerem NIP: 665-259-59-85, REGON: 369166329 dostarczamy produktów najwyższej jakości.