Skarga pauliańska – orzecznictwo sądowe czyli przykłady z praktyki – część pierwsza

Przegląd orzecznictwa sądowego i fragmentów wypowiedzi sadów w sprawach dotyczących skargi pauliańskiej. Za bezduszność używanego tutaj języka prawniczego z góry przepraszamy.

Jednakże jest to niezbędne, aby zaprezentować sposób rozumowania sądu w danej sprawie oraz aby unaocznić pewne trudności związane z prowadzeniem sprawy dotyczącej skargi pauliańskiej i szczególną ostrożność w zakresie dowodzenia faktów.

Poniżej pobierzesz gotowy do wypełnienia wzór skargi Pauliańskiej:

Poczuj się jak prawnik, który analizując konkretną sprawę przegląda setki orzeczeń wynajdując najkorzystniejsze stanowiska dla ochrony interesów klienta. Sprawy dotyczące skargi pauliańskiej należą do kategorii spraw trudnych.

Poniżej przegląd wybranego orzecznictwa

59 kc a 527 kc. Porównanie hipotez przepisów 59 kodeksu cywilnego i 527 kodeksu cywilnego wykazuje między nimi różnice polegające na tym, że hipoteza 59 kc obejmuje sytuacje, kiedy zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej staje się niemożliwe wskutek czynności zdziałanej przez dłużnika. Przepis ten ma umożliwić osobie uprawnionej uzyskanie realnego wykonania świadczenia w tej mianowicie postaci, w jakiej dłużnik zobowiązał się je spełnić, bez względu na to, czy ma ono charakter obligacyjny, czy rzeczowy. Natomiast hipoteza 527 kc obejmuje sytuacje faktyczne, kiedy dłużnik dokonuje czynności prawnej z inną osobą z pokrzywdzeniem wierzyciela, tj. takiej czynności, wskutek której dłużnik stał się niewypłacalny lub niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Sam fakt dokonania przez dłużnika tej czynności prawnej nie narusza żadnych praw wierzyciela, jeżeli może on zaspokoić swą wierzytelność z innego majątku dłużnika.

Osoba trzecia, która przez czynność prawną z dłużnikiem dokonaną w złej wierze w rozumieniu art. 527 § 1 k.c. uzyskała korzyść majątkową, a następnie korzyść tę zbyła, nie tylko może być pozwana przez wierzyciela pauliańskiego, ale wręcz musi być pozwana i musi zostać wydany przeciwko niej prawomocny wyrok zasądzający na zapłatę, jeśli wierzyciel zamierza urealnić swoją do dłużnika wierzytelność z majątku osoby trzeciej. W każdym razie, mimo pozbycia się przez osobę trzecią przedmiotu czynności prawnej z dłużnikiem, nie przestaje ona być wobec wierzyciela odpowiedzialna za to, że wierzyciel nie mógł się zaspokoić z majątku dłużnika. Odpowiedzialność ta może przybrać formę znoszenia przez osobę trzecią egzekucji z jej majątku na zaspokojenie wierzyciela (taka sytuacja została wyraźnie unormowana w art. 532 k.c.), ale może też wyrażać się w formie zapłaty przez osobę trzecią odpowiedniej kwoty, która – w razie odmowy – może być przedmiotem dochodzenia przed sądem na podstawie art. 415 k.c. lub art. 409 k.c., a następnie egzekucji z majątku osoby trzeciej.

Istotą skargi pauliańskiej jest ubezskutecznienie w stosunku do wierzyciela czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią. Przysługuje ona gdy dłużnik dokonując czynności prawnej z osobą trzecią, która odniosła korzyść majątkową spowodował pokrzywdzenie wierzyciela. Jej koniecznym warunkiem jest istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci zaskarżalnej wierzytelności pieniężnej. Dochodzenie ochrony w oparciu o przepis art. 527 KC wymaga wskazania zaskarżonej czynności prawnej (jej rodzaju, treści, przedmiotu majątkowego do którego się ona odnosi, stron, ewentualnie innych indywidualizujących czynność danych), wykazanie, że została ona dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, oraz wierzytelności, której ochronie ma służyć powództwo. Pokrzywdzenie wierzyciela musi istnieć także w chwili orzekania. Nadto, przedmiotem ochrony może być tylko konkretna wierzytelność, a nie wszelkie bliżej nieokreślone prawa powoda. Celem skargi pauliańskiej jest umożliwienie wierzycielowi zaspokojenia się z majątku osoby trzeciej w zakresie takim, w jakim byłoby to możliwe w stosunku do dłużnika, gdyby ten nie pozbył się swego majątku.

Co do żądania zapłaty, to nie ma przeszkód, aby wierzyciel, obok zaskarżenia czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, wystąpił przeciwko osobie trzeciej także o zasądzenie na jego rzecz odpowiedniej kwoty. Może też z powołaniem się na prawomocny wyrok uwzględniający powództwo o ubezskutecznienie wytoczone przeciwko osobie trzeciej wystąpić z odrębnym powództwem o zapłatę.

W sprawie o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, osoba trzecia, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową, zachowuje legitymację bierną (bycia pozwanym w sprawie) także wtedy, gdy przed doręczeniem pozwu rozporządziła uzyskaną korzyścią na rzecz innej osoby.

Wierzyciel jednego małżonka może żądać uznania bezskuteczności krzywdzącej go transakcji dotyczącej majątku wspólnego. Może ściągnąć dług z majątku dorobkowego i jego części, którą z niego (z pokrzywdzeniem wierzyciela) wyprowadzono. Czyli tzw. skarga pauliańska będzie skuteczna wobec rozporządzeń majątkiem wspólnym, chociaż chodzi o dług jednego małżonka.

Wierzyciel, który planuje podważyć wyzbywanie się majątku przez dłużnika, musi wykazać, że w ten sposób dłużnik chciał nie dopuścić do ściągnięcia długu z tego majątku.

W myśl art. 531 § 1 k.c. uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową. Ponadto na podstawie art. 531 § 2 k.c. w wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. Z treści tych przepisów wynika, że wierzyciel może skutecznie pozwać osobę trzecią a gdy ta rozporządziła już uzyskaną korzyścią i rozporządzenie to było nieodpłatne, wówczas wierzyciel może skutecznie pozwać osobę, na rzecz której nastąpiło rozporządzenie korzyścią przez osobę trzecią. Ponadto zgodnie z art. 534 k.c. uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności.

Zgodnie z art. 234 k.p.c. domniemania ustanowione przez prawo (domniemania prawne) wiążą sąd, jednak mogą być obalone, ilekroć ustawa tego nie wyłącza. Z treści tego przepisu, jak również z treści przytoczonego już poprzednio art. 6 k.c. wynika, że aby zniweczyć skutki domniemania prawnego, ten przeciw komu domniemanie znajdzie zastosowanie musi udowodnić okoliczności przeciwne do tych, które objęte są domniemaniem. Kiedy zaś tak się stanie, ten na czyją korzyść domniemanie zostało ustanowione będzie musiał udowodnić okoliczności poprzednio domniemaniem tym objęte. Pozwana nie obaliła domniemania prawnego co do tego, że zbywca nieruchomości miał świadomość, że wskutek tej umowy stanie się niewypłacalny. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na niej zgodnie z tym, co opisano wcześniej. Pozwana twierdziła, że wówczas nie było wiadomo nic o wierzytelnościach z tytułu alimentów. Takie twierdzenia o faktach nie zasługują na uznanie już choćby z tego względu, że obowiązek alimentacyjny ciąży z mocy ustawy na obowiązanym w wypadku pokrewieństwa między ojcem i dziećmi zanim nie staną się one samodzielne, chyba, że ich majątek dziecka pozwala na pełne zaspokojenie ich potrzeb (art. 133 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Z treści art. 534 kodeksu cywilnego wynika jednoznacznie, że legitymowana biernie (pozwanym w sprawie ze skargi pauliańskiej) jest osoba na rzecz której dokonane zostało przez osobę trzecią bezpłatne rozporządzenie korzyścią. Osobę tę z osoba trzecia nie łączy zaś jakiekolwiek współuczestnictwo materialne, co ewentualnie mogłoby stać się punktem wyjścia dla stwierdzenia współuczestnictwa jednolitego lub koniecznego, skutkującego powinnością podmiotowego przekształcenia procesu po stronie pozwanej po rygorem uznania niezasadności powództwa. To osoba trzecia, która ostatecznie uzyskała korzyść majątkową jest legitymowana biernie, bowiem to ona i tylko ona w przypadku uwzględnienia powództwa będzie musiała „znosić egzekucję” skierowaną do uzyskanej przez nią z pokrzywdzeniem wierzyciela korzyści.

Zamiar pokrzywdzenia nie powinien podlegać zawężającej wykładni, gdyż czyniłoby to iluzoryczną ochronę przyszłych wierzycieli. Dlatego świadomość możliwego pokrzywdzenia jest również wystarczająca do przyjęcia zamiaru pokrzywdzenia, albowiem działanie ludzkie obejmuje w zasadzie nie tylko następstwa zamierzone, ale i te, których jakkolwiek nie chce się wywołać, przewiduje się jako możliwe, a zarazem objęte wolą. Oznacza to, że zamiar pokrzywdzenia przyjąć należy także u tego, kto w chwili dokonywania czynności liczył się z tym, że w związku z jego działalnością może mieć wierzycieli i że czynność jego może być połączona z ich krzywdą.

Przepis art. 530 KC zaostrza przesłanki skargi pauliańskiej również w odniesieniu do stanu świadomości osoby trzeciej. Jeżeli bowiem osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, to wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba ta w chwili uzyskania korzyści majątkowej wiedziała, że dłużnik – dokonując czynności – działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Nie jest wystarczające wykazanie, że osoba trzecia przy dołożeniu należytej staranności mogła wiedzieć, lecz konieczna jest rzeczywista wiedza o zamiarze dłużnika pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową nieodpłatnie, to zastosowanie znajdzie art. 528 KC i w takim przypadku stan świadomości osoby trzeciej jest bez znaczenia.

Co do zasady czynność prawna dłużnika będąca wykonaniem zobowiązania nie jest objęta zakresem skargi pauliańskiej, nie ma zatem co do zasady podstaw do zaskarżenia takiej czynności dokonanej przed dłużnika z jednym tylko z wierzycieli.

Dłużnik ma bowiem obowiązek spełnić świadczenie, a w razie wielości wierzycieli ma prawo dokonać swobodnego wyboru wierzyciela, którego spłaci z tego tytułu nie można czynić mu zarzutu, że pokrzywdził pozostałych. W niektórych jednak sytuacjach należy uznać, że spełnienie świadczenia i zaspokojenie tylko jednego z wierzycieli odpowiada przesłankom z art. 527 KC.

Ma to miejsce m.in. wtedy, gdy dłużnik, zamiast spełnienia świadczenia w sposób odpowiadający treści zobowiązania, spełnia inne świadczenie, w szczególności gdy przenosi na wierzyciela własność rzeczy lub prawa zamiast zapłaty sumy pieniężnej.

W takim wypadku pozbawia pozostałych wierzycieli możliwości zaspokojenia się ze składnika majątkowego, który byłby dla nich dostępny, gdyby nie takie zaspokojenie jednego z wierzycieli, co stanowi niewątpliwie jego uprzywilejowanie kosztem pozostałych.

Skarga pauliańska nie może mieć zastosowania do czynności dłużnika polegającej na spełnieniu świadczenia wobec wierzyciela, nawet gdyby czynność ta prowadziła do pokrzywdzenia pozostałych wierzycieli.

W zasadzie dotyczy to tylko takiej spłaty długu, która ściśle odpowiada zobowiązaniu zarówno pod względem rodzaju świadczenia, jak i sposobu oraz terminu spłaty. Jeżeli natomiast dłużnik na podstawie porozumienia z wierzycielem zaspokaja go w inny sposób niż przewidziany w pierwotnej umowie, nie ma przeszkód do objęcia takiej czynności skargą pauliańską.

About the author

Jako legalnie działająca firma pod numerem NIP: 665-259-59-85, REGON: 369166329 dostarczamy produktów najwyższej jakości.