Postępowanie cywilne a skutki braku odniesienia się do twierdzeń strony przeciwnej

Postępowanie cywilne rządzi się swoimi specyficznym regułami, obcymi zupełnie dla postępowania karnego. Niuanse, które nieraz decydują o wygranej lub przegranej.

A skoro tak, to z cyklu bardziej zaawansowanej informacji prawnej dla osób, które chciałyby samodzielnie występować przed sądem cywilnym warto wiedzieć, że zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego jeżeli strona nie wypowie się co do tego, co twierdzi strona przeciwna o faktach, które miały miejsce, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy cywilnej, może fakty te uznać za przyznane.

Czyli jeśli strona nic nie powie, sąd może uznać, że potwierdza to co mówi strona przeciwna. Adwokat wyjaśnia, że wynika to z faktu, że kodeks postępowania cywilnego nakłada na pozwanego obowiązek wdania się w spór sądowy.

Postępowanie cywilne nakłada na pozwanego obowiązek złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej dotyczących okoliczności faktycznych. Oczywiście nie można strony do tego zmusić, jednak gdy strona nie wypełnia spoczywających na niej obowiązków procesowych, musi liczyć się z prawnymi konsekwencjami

W orzecznictwie przyjęto, że na sądzie (przewodniczącym posiedzenia) spoczywa obowiązek uprzedzenia strony o skutkach zaniechania wypowiedzenia się do twierdzeń strony przeciwnej, ponieważ fakt niezaprzeczony sąd może uznać za przyznany, tylko wtedy, gdy strona przeciwna wiedziała, że posłuży on na równi z wynikami innych dowodów do dokonania ustaleń faktycznych. Dlatego też, w zawiadomieniu o terminie pierwszej rozprawy sądowej przychodzi cała strona z pouczeniami o tym, czym jest postępowanie cywilne czyli, co można, co należy, co powinno się robić.

Należy wiedzieć, że strona sama musi pilnować dopełnienia spoczywających na niej obowiązków procesowych. Jeżeli nie wypełnia swoich obowiązków, ponosi skutki prawne swych nawet niekorzystne dla siebie, bez możliwości późniejszego powoływania się na to, że nie wiedziała.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego znajdziemy różne stanowiska sądów w zakresie konieczności odnoszenia się do twierdzeń strony przeciwnej. I tak sądy uznają, że o tym, czy uznać pewne fakty za przyznane przez strona przeciwną tylko dlatego, że się nie wypowiedziała, decyduje zebrany w sprawie materiał dowodowy, przy uwzględnieniu charakteru i przedmiotu postępowania. Sąd musi zatem, na podstawie wyniku całej rozprawy, tj. wszystkich okoliczności sprawy, całego materiału procesowego, nabrać przekonania, że strona nie zamierzała i nie zamierza zaprzeczyć istnieniu faktów przytoczonych przez stronę przeciwną. Jeżeli istnieją w tej kwestii wątpliwości, to nie można stosować.

Jeżeli strona pozwana nie kwestionuje wysokości dochodzonego roszczenia przez powoda, ale zaprzecza zasadności powództwa, to milczenia w kwestii wysokości roszczenia nie można traktować jako przyznania okoliczności faktycznych, na podstawie których to roszczenie jest wysuwane.

Zwalczanie powództwa w całości, a więc co do zasady, nie może być potraktowane jako równoznaczne z milczącym przyznaniem faktów, mających rozstrzygać o wysokości dochodzonego roszczenia. Oczywistym jest, że stanowcze kwestionowanie powództwa co do zasady zwalnia z obowiązku wypowiadania się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach dotyczących samej wysokości dochodzonego roszczenia. Nie uzasadnia to uznania, że w takiej sytuacji doszło do milczącego przyznania faktów. Przepis kodeksu postępowania cywilnego wymaga do jego zastosowania wzięcia przez sąd pod uwagę wyników całej rozprawy, a więc m.in. konsekwentnego stanowiska prezentowanego przez stronę pozwaną, bez względu na ostateczny rezultat oceny co do jego zasadności.

Jeżeli pełnomocnik (adwokat, radca prawny) strony nie wypowiada się co do twierdzeń faktycznych przeciwnika dlatego, że nie ma informacji, i właśnie z tej przyczyny wnosi o odroczenie rozprawy lub zawieszenie postępowania, to sądowi nie wolno ani uznać twierdzeń przeciwnika za przyznane milcząco , ani wyciągać dla „milczącej” strony ujemnych konsekwencji, jakie by wynikały z niewywiązania się z ciężaru twierdzenia i dowodu. Zasada ta ma zastosowanie zwłaszcza w wypadku, gdy pełnomocnik strony przebywającej w areszcie nie może się ze stroną skomunikować.

Celem domniemania prawnego tutaj omawianego nie jest wzmacnianie ustaleń co do faktów, które nie znajdują dostatecznego uzasadnienia w dowodach przeprowadzonych w sprawie. Przyjęcie, że strona przeciwna, która się nie wypowiada przyznaje fakty strony przeciwnej musi być uzasadnione wynikiem całej rozprawy. Oznacza to konieczność uwzględnienia zarówno postawy procesowej strony, jak również ostatecznych wyników postępowania dowodowego.

Uznanie danej okoliczności za przyznaną stanowi wyłącznie uprawnienie sądu, a nie jego obowiązek (sąd może, ale nie musi).

W jaki sposób powinno się zaprzeczać faktom?

Ogólnikowe zaprzeczenie faktom za wyjątkiem wyraźnie przyznanych jest nie wystarczające do uznania, że konkretna okoliczność faktyczna została zaprzeczona tak jak wymaga tego prawidłowo poprowadzone postępowanie cywilne. Strona wdająca się w spór jest zobowiązana do podjęcia polemiki i dowodzenia faktów, z których wyciąga skutki prawne, lub podjęcia obrony w sytuacji, gdy materiał dowodowy wskazuje na zaistnienie okoliczności wyłączającej zasadność jej roszczenia. A to z kolei wymaga odniesienia się do poszczególnych faktów, a nie ograniczenia się do ogólnego zaprzeczenia.

Twierdzenie pozwanego, że zaprzecza wszystkim twierdzeniom strony przeciwnej poza tymi, które wyraźnie przyzna nie jest skuteczne. Fakty i dowody związane z konkretnymi okolicznościami, z którymi pozwany się nie zgadza powinien on wskazać, jeśli ma to służyć obronie jego racji, powinien się on ustosunkować do twierdzeń strony powodowej zaprzeczenie wszystkiemu nie jest skuteczne i nie powoduje, że wszystkie fakty istotne dla rozstrzygnięcia sporu stają się sporne i jako takie wymagają dowodu.

Skoro określenie wysokości zadośćuczynienia pieniężnego zostało pozostawione uznaniu sędziowskiemu, to bez znaczenia pozostaje to, czy wysokość ta była kontestowana przez drugą stronę sporu.

Konieczność udowodnienia

Adwokat zwraca uwagę, że zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą kontradyktoryjności sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron zawartych w pozwie lub odpowiedzi na pozew i wykrycia środków dowodowych pozwalających na udowodnienie racji powoda lub pozwanego, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Należy mieć świadomość, że to strona jest obowiązana wskazać dowody dla stwierdzenia faktów i musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami nieudowodnienia.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, a według art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego strona w postępowaniu sądowym zobowiązana jest wskazywać fakty, oraz dowody na potwierdzenie swoich twierdzeń.