Kiedy i w jakiej wysokości renta dla osoby, ktora doznała uszkodzenia ciała lub innego rozstroju zdrowia? Orzecznictwo

Zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu, jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

Co to oznacza w praktyce i co wynika z orzecznictwa sądów w Polsce?

Renta z art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego przysługująca poszkodowanemu, który zachował częściowo zdolność do pracy, powinna odpowiadać różnicy między zarobkami, jakie mógłby osiągać, gdyby nie uległ wypadkowi, a wynagrodzeniem, jakie – w konkretnych warunkach – jest w stanie uzyskać przy wykorzystaniu swej uszczuplonej zdolności do pracy. Z tym zastrzeżeniem, że poszkodowany nie ma obowiązku podjęcia się każdej pracy. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2005 r. V CK 710/04

Ustalenie szkody pod postacią utraconych zarobków, czy też renty mającej stanowić ekwiwalent utraconych zarobków, ma zawsze charakter hipotetyczny, jednakże utrata musi być przez żądającego odszkodowania czy renty udowodniona (art. 6 Kodeksu cywilnego). Powód winien tego dowieść z tak dużym prawdopodobieństwem, że praktycznie można w świetle doświadczenia życiowego przyjąć, że utrata takich konkretnie zarobków rzeczywiście miała miejsce. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 7 listopada 2013 r. I ACa 145/13.

Ustalając wysokość renty na podstawie art. 444 k.c. należy pod uwagę brać realną, faktyczną możliwość podjęcia pracy w granicach zachowanej zdolności do pracy. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 maja 2015 r. I ACa 367/15.

Zasada pełnego wyrównania uszczerbku majątkowego w odniesieniu do wszelkich szkód wynika z art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego, a do majątkowych szkód na osobie wynikających z czynów niedozwolonych została powtórzona w art. 444 § 1 zdanie pierwsze Kodeksu cywilnego. Występują sytuacje faktyczne, w których granica między odszkodowaniem jednorazowym należnym w razie naprawienia szkody na osobie, w której uszczerbek majątkowy już nastąpił, a rentą jako sposobem właściwym dla szkód z odroczonym skutkiem majątkowym zaciera się i szczegółowe okoliczności rozpatrywanej sprawy decydują o wyborze między odszkodowaniem jednorazowym a rentą. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2001 r. V CKN 253/00.

Odpowiednia renta w rozumieniu art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego to renta, która wyrównuje różnicę między dochodami, które poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby zdarzenie szkodzące nie wystąpiło a dochodami, które może on uzyskać po wystąpieniu tego zdarzenia. Nie można z góry przyjmować, że dochodami, które mógłby poszkodowany uzyskać, są dochody sprzed zdarzenia wywołującego szkodę. Trzeba uzasadnić, że dochody, które poszkodowany byłby uzyskiwał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, odpowiadałyby wysokości jego średnich dochodów z okresu przed zdarzeniem wywołującym szkodę. Zaniechanie w tym zakresie stanowi naruszenie art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2015 r. III CSK 108/14.

Przy ustalaniu dochodów uzyskiwanych przez poszkodowanego po wypadku uwzględnić trzeba nie tylko jego faktyczne zarobki, ale także jego zdolność zarobkową, jeżeli jej nie wykorzystuje, zważywszy na posiadane kwalifikacje i realnie istniejące możliwości na rynku pracy. Z kolei przy określaniu wielkości hipotetycznych dochodów uprawnionego do renty, jakie uzyskiwałby gdyby nie uległ wypadkowi, należy uwzględnić wszelkie jego dochody dotychczas uzyskiwane, również nieregularnie (np. dorywczo, z prac zleconych, okresowe premie, świadczenia w naturze), a także te dochody, których uzyskanie w przyszłości było wysoce prawdopodobne, jeżeli taka ocena jest w konkretnych okolicznościach sprawy uzasadniona, zważywszy na naturalny rozwój kariery zawodowej poszkodowanego. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 3 września 2014 r. I ACa 314/14.

Inaczej należy oceniać przesłanki zasądzenia renty w oparciu o art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego, a inaczej przesłanki zasądzenia odszkodowania na podstawie art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego Przesłanką zasądzenia renty jest udowodnienie istnienia zwiększonych potrzeb, a przyznanie renty nie jest uzależnione od wykazania, że poszkodowany zaspokaja te potrzeby i ponosi z tym związane wydatki. W przypadku dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 444 § 1 k.c. poszkodowany musi udowodnić rzeczywiste poniesienie kosztów (wydatków), o których mowa w tym przepisie. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 15 kwietnia 2014 r. I ACa 685/13

Można ograniczyć rentę w czasie do granicy wieku poszkodowanemu, który mimo osiągnięcia podeszłego wieku był w dacie wypadku komunikacyjnego czynny zawodowo, jeżeli z okoliczności wynika, że gdyby nie doszło do tego wypadku, ustałaby w stosunkowo krótkim czasie – ze względu na proces starzenia się – jego zdolność do pracy zarobkowej. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1986 r. I CR 13/86.

Do okoliczności uzasadniających podwyższenie renty na podstawie art. 907 § 2 Kodeksu cywilnego należy radykalny spadek siły nabywczej pieniądza. W przypadku osoby małoletniej, ale uczącej się i mogącej już pracować zawodowo, w grę wchodzi renta z powodu zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość, która stanowi samodzielną przesłankę przyznania renty i musi być wykładana szeroko, obejmując również takie sytuacje, gdy uszkodzenie ciała połączone z rozstrojem zdrowia uniemożliwia ukończenia szkoły, pociągając za sobą ogólne pogorszenie się szans życiowych poszkodowanego we wszystkich sferach „majątkowych”, np. poprzez niemożność pracy w wybranym przez siebie zawodzie, utraty lepszych zarobków w przypadku podwyższenia kwalifikacji itp. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 grudnia 2004 r. I ACa 1097/04

W sytuacji, gdy poszkodowany na skutek doznania uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia w okresie małoletności nie mógł zdobyć wykształcenia i zawodu, za podstawę określenia renty odszkodowawczej należy z reguły przyjąć przeciętne zarobki, osiągane przez pracowników w danym okresie czasu. Brak jest bowiem podstaw do wysuwania odmiennych hipotez, chyba że wyjątkowe okoliczności (np. stwierdzono szczególne talenty czy uzdolnienia małoletniego w określonym kierunku) pozwalałyby na inne wnioskowania. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 1977 r. I CR 380/77

Renta ma periodyczny charakter i „wynagradza” szkodę o trwałym charakterze. Z tego względu jest w zasadzie przyznawana na czas nieoznaczony i nie jest to związane z ryzykiem po stronie dłużnika, bo nawet gdyby się okazało, że na skutek postępu medycyny stan zdrowia poszkodowanej uległby poprawie i uzyskała zdolność do pracy, to dłużnik może wystąpić na podstawie art. 907 § 2 Kodeksu cywilnego z powództwem o zmianę jej wysokości, a nawet o ustalenie wygaśnięcia tego obowiązku. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2013 r. II CSK 179/13.

Renta wyrównawcza z art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego jest rentą odszkodowawczą i jest zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych. Jej wyliczenie według wartości brutto powodowałoby, że wysokość tej renty przewyższałaby występujący po stronie powoda uszczerbek w dochodach. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 maja 2014 r. III APa 26/13

Należy udowodnić