Jak przeprowadzić postępowanie spadkowe w sądzie?

Gdy ktoś przychodzi i pyta co robić po śmierci osoby bliskiej, jak stwierdzić swoje prawa do spadku np. po rodzicach lub jednym z nich, po dziadkach, czy po innej osobie bliskiej, jak wpisać się jako właściciel do nieruchomości po tych osobach w rejestrach w gminie, starostwie czy do księgi wieczystej w sądzie, jak wykazać, że jest się właścicielem danej nieruchomości po zmarłym, wówczas pada odpowiedz adwokata, że trzeba przeprowadzić postępowanie spadkowe i stwierdzić tym samym swoje prawa do spadku po danej osobie.

W tym wpisie skupimy się na wniosku o stwierdzenie nabycia spadku składanym do sądu. W innym wpisie mowa będzie o alternatywnej obecnie możliwości, czyli udaniu się do notariusza i sporządzeniu przez niego aktu poświadczenia dziedziczenia.

Do którego sądu składamy wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po osobie zmarłej należy złożyć w sądzie spadku, czyli w sądzie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Co należy wskazać we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku?

We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wskazać: wszystkie osoby zainteresowane, poprzez podanie ich imion, nazwisk i aktualnych adresów.

Osoba zainteresowana to każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania, czyli przede wszystkim dzieci, rodzice, rodzeństwo, osoba wskazana w testamencie, jeśli został sporządzony, innymi słowy wszyscy, którzy mogą wchodzić w grę jako spadkobiercy, nawet jeśli jest testament i została tam wskazana jedna osoba spośród kilku możliwych spadkobierców, gdyby testamentu nie było.

Osoba taka ma prawo wziąć udział w postępowaniu spadkowym w każdym stanie sprawy, aż do jej zakończenia. Jeżeli weźmie udział, staje się uczestnikiem sprawy spadkowej. Czyli we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, należy wskazać wszystkie osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi czy testamentowi.

W przypadku, gdy wnioskodawca nie wskaże we wniosku wszystkich zainteresowanych, sąd wezwie ich do udziału w sprawie, gdy tylko dowie się, że ktoś taki istnieje. I znowu przez wezwanie do wzięcia udziału w sprawie wezwany stanie się uczestnikiem.

Co jeśli nie potrafię wskazać we wniosku o stwierdzenia nabycia spadku miejsca pobytu jakiegoś potencjalnego spadkobiercy?

Gdy wnioskodawca nie potrafi wskazać miejsca pobytu któregokolwiek z uczestników postępowania, gdyż nie jest ono znane, to sąd wyznaczy kuratora do jego zastępowania. Wyznaczenie następuje z urzędu przez sąd lub na wniosek osoby, która taką okoliczność w sądzie przedstawi.

Co należy dołączyć do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku?

Najważniejsze dokumenty do sprawy spadkowej w sądzie, to:

• dołączyć tyle odpisów wniosku, ilu jest uczestników postępowania;
• do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy dołączyć odpis aktu zgonu spadkodawcy
• oraz odpisy aktów urodzeń (bądź aktów małżeństw – w przypadku kobiet) uczestników postępowania celem wykazania pokrewieństwa z osobą zmarłą.

Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy uiścić opłatę sądową w wysokości aktualnie  100 złotych. Potwierdzenie zapłaty dołączamy do wniosku – przelew na rachunek bankowy lub znaczkami opłaty sądowej nabytymi w kasie sądu.

Jeśli nie upłynęło jeszcze 6 miesięcy od momentu śmierci spadkodawcy konieczne będzie odebranie przez sąd oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – koszt 50 zł za każde oświadczenie. Jeśli minęło 6 miesięcy nastąpiło przyjęcie spadku z mocy prawa z dobrodziejstwem inwentarza.

Oświadczenie o przyjęciu spadku

Oświadczenie o przyjęciu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania, a nie od dnia otwarcia spadku, nie od ogłoszenia testamentu, nie od wniesienia sprawy o stwierdzenie nabycia praw do spadku.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem jest bezwzględnie nieważne.

Spadkobierca, który odrzucił spadek: zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku, spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe z całego swego majątku.

Co to znaczy, że uczestnik postępowania spadkowego musi być prawidłowo zawiadomiony?

Sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na która wezwie strony czyli wnioskodawcę i uczestników postępowania. Aby rozprawa mogła się odbyć strony muszą być prawidłowo o terminie rozprawy spadkowej powiadomione.

Czyli muszą odebrać zawiadomienie i zawiadomienie musi wrócić do sądu. Piszemy o tym mimo, że jest to oczywiste i wydaje się, że obowiązek spoczywa na doręczycielach pocztowych. Jednak wielokrotnie zdarza się, że brak jest zwrotnej informacji w sądzie o doręczeniu zawiadomienia danej stronie pomimo, że strona o tym terminie wie.

Nie stawia się jednak do sądu, sąd nie ma wiedzy, czy odebrała zawiadomienie, a nie stawia się, bo nie ma takiego obowiązku. Wtedy jednak warto, aby osoba, której bardziej zależy na doprowadzeniu sprawy do końca jak najszybciej odebrała oświadczenie od tej osoby, z którego będzie wynikało, że jest zawiadomiona o terminie rozprawy. To zdecydowanie przyśpieszy postępowanie spadkowe.

Co się będzie działo przed sądem w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku?

Po pierwsze sąd spadku zbada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności zbada, czy spadkodawca pozostawił testament. Sąd spadku na rozprawie odbierze od zgłaszającego się spadkobiercy tzw. zapewnienie spadkowe. Stanowi ono dowód, że nie ma innych spadkobierców, niż ci którzy zostali już ujawnieni.

Pod względem skutków karnych zapewnienie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem, o czym sędzia powinien uprzedzić składającego zapewnienie i o odpowiedzialności karnej za oświadczenie nieprawdy zagrożonej karą pozbawienia wolności do lat ośmiu.

W zapewnieniu spadkowym zgłaszający się powinien złożyć oświadczenie co do wszystkiego, co mu jest wiadome. Winien zeznać o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nim i o testamentach spadkodawcy.

Jeżeli zapewnienie nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie.

W ogłoszeniu byłoby wezwanie, aby spadkobiercy w ciągu sześciu miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku. Ogłoszenie umieszcza się w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa, a ponadto podaje się do publicznej wiadomości w miejscu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, w sposób przyjęty na danym obszarze.

Może to być np. umieszczenie ogłoszenia w budynku urzędu miejskiego czy w lokalnym, poczytnym na danym obszarze piśmie. Ogłoszenie umieszcza się również w budynku sądu. Jeżeli w tym terminie osoby zgłoszą się jako spadkobiercy, sąd wyznaczy rozprawę w celu rozpoznania ich żądań.

Natomiast jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców nikt nie zgłosi się jako spadkobierca albo zgłosiwszy się nie udowodni na rozprawie nabycia spadku, sąd wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku przez spadkobierców, których prawa zostały wykazane, a w razie ich braku – przez Skarb Państwa jako spadkobiercę ustawowego.

Co będzie zawarte w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku?

W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd po przeprowadzeniu postępowania spadkowego wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów w spadku. Warto wiedzieć, że sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy i które były wskazane we wniosku.

W postępowaniu spadkowym  i w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku decydujące znaczenie ma data śmierci spadkodawcy, dlatego w postanowieniu spadkowym może być wyszczególniona nieżyjąca już dziś osoba, która jednak żyła w dacie (w momencie) śmierci swojego spadkodawcy np. matki, i to on jest spadkobiercą, a nie obecni po nim spadkobiercy, uczestnicy postępowania sądowego.

Spadkobierca ma udział w całym spadku w wysokości 1/2, oraz udział w poszczególnych składnikach spadku w wysokości 1/2. Gdy spadek przypada kilku spadkobiercom, mamy do czynienia z instytucją wspólności majątku spadkowego.

Adwokat podkreśla, że w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd nie wymienia poszczególnych składników majątkowych. Sąd w tym postanowieniu nie wskazuje kto i co otrzymuje. Temu służy inne postępowanie o dział spadku.

Warto również wiedzieć, że gdy jest zgoda spadkobierców co do tego, w jaki sposób ma przebiegać podział wówczas stosownych ustaleń można dokonać przed notariuszem. Tu warto również wiedzieć, że jeżeli w skład majątku spadkowego wchodzą nieruchomości to opłata u notariusza zazwyczaj jest większa niż przeprowadzenie postępowania o podział majątku spadkowego przed sądem.

Co jeżeli ktoś nie chce dziedziczyć?

Jeżeli spadkodawca powołał kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie chce lub nie może być spadkobiercą, przeznaczony dla niego udział, w braku odmiennej woli spadkodawcy przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów.

Ponadto spadkobierca powołany do spadku zarówno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć spadek jako spadkobierca ustawowy.

Zapis

Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom zapis obciąża ich w stosunku do wielkości ich udziałów spadkowych, chyba że spadkodawca postanowił inaczej.

Sprawa spadkowa w sądzie i co dalej

Co dalej, gdy już mamy w ręku prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku? Możemy udać się do właściwych urzędów i sądu i zaktualizować dane tam zawarte. Możemy wpisać się jako nowy właściciel lub współwłaściciel w odpowiednim udziale w jakiejś nieruchomości należącej wcześniej do spadkodawcy.

Od wniosku o wpis w księdze wieczystej własności, użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na podstawie dziedziczenia, zapisu lub działu spadku albo zniesienia współwłasności pobiera się jedną opłatę stałą w wysokości 150 złotych niezależnie od liczby udziałów w tych prawach.