Do którego sądu wnieść pozew?

Odpowiadając na pytanie o sąd, do którego należy wnieść pozew w postępowaniu procesowym czy wniosek w postępowaniu nieprocesowym, ustalamy tzw. właściwość miejscową sądu, czyli kompetencję sądu do rozpoznania sprawy z określonego obszaru.

Jak wyznaczana jest właściwość miejscowa sądu?

Do rozpoznania sprawy co do zasady właściwy jest sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę.

Miejsce zamieszkania ustala się w odniesieniu do osoby fizycznej. Jest to o miejscowość, w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Siedzibę firmy ustala się dla jednostki organizacyjnej i osoby prawnej. Siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający, chyba że z ustawy lub statutu wynika co innego.

Osoba fizyczna nie mająca w Polsce miejsca zamieszkania jest co do zasady pozywana do sądu właściwego według miejsca jej pobytu w Polsce, a gdy miejsce pobytu tej osoby nie jest znane lub leży poza granicami Polski – do sądu właściwego według ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce.

Skarb Państwa jest pozywany do sądu właściwego według siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie.

Przedstawione reguły ustalania sądu pierwszej instancji właściwego do rozpoznania sprawy pozwalają na wyznaczenie tzw. właściwości ogólnej sądu. W poszczególnych przepisach ustawowych, zarówno w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, jak i innych ustaw, przewidziano szczególne zasady ustalania właściwego sądu, których zastosowanie wyłącza stosowanie reguł właściwości ogólnej i nakazuje wniesienie powództwa do wskazanego sądu (właściwość wyłączna) albo które upoważniają powoda do wybrania sądu właściwego do rozpoznania sprawy (właściwość przemienna, np. w sprawie o alimenty).

Jeśli reguły proceduralne pozwalają na wskazanie kilku sądów właściwych do rozpoznania sprawy, wybór sądu, do którego zostanie wniesiony pozew, należy do powoda. To samo dotyczy wypadku, gdy nieruchomość, której położenie jest podstawą oznaczenia właściwości sądu, jest położona w kilku okręgach sądowych.

Szczególne reguły oznaczania właściwości miejscowej sądu pierwszej instancji przewidziano w postępowaniach odrębnych i w postępowaniu nieprocesowym.

Właściwość wyłączna sądu, bez możliwości wyboru

W niektórych kategoriach spraw przewidziano, że powództwo można wytoczyć wyłącznie przed sąd wskazany na podstawie kryteriów ustawowych, bez możliwości dokonania przez powoda wyboru sądu właściwego do rozpoznania sprawy i bez możliwości skutecznego zawarcia umowy o właściwość sądu. Tak określona w ustawie właściwość miejscowa sądu to właściwość wyłączna.

Przed jaki sąd należy wytoczyć powództwo o własność?

Powództwo o własność lub o inne prawa rzeczowe na nieruchomości, jak również powództwo o posiadanie nieruchomości można wytoczyć wyłącznie przed sąd miejsca jej położenia. Jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według położenia nieruchomości obciążonej.

Roszczeń osobistych związanych z prawami rzeczowymi na nieruchomości, dochodzonych łącznie z prawami rzeczowymi przeciwko temu samemu pozwanemu, można dochodzić tylko przed sądem położenia nieruchomości.

Do powództw o własność i inne prawa rzeczowe na nieruchomości (o użytkowanie wieczyste, użytkowanie, służebność, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, hipotekę) są zaliczane powództwa o świadczenie (windykacyjne, negatoryjne) oraz powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa, a także powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości.

Do powództw o posiadanie zaliczane są powództwa o zaniechanie naruszeń posiadania i o przywrócenie stanu poprzedniego, a także powództwo o wstrzymanie budowy, jeśli budowa mogłaby naruszyć posiadanie albo grozić wyrządzeniem posiadaczowi szkody.

Do powództw o ochronę roszczeń osobistych związanych z prawami rzeczowymi na nieruchomości zaliczane są w szczególności powództwa o świadczenia z umowy dożywocia, a także powództwa o ustalenie lub zapłatę wierzytelności zabezpieczonych hipoteką.

Przed jaki sąd należy wytoczyć powództwo o roszczenia z tytułu dziedziczenia lub zapisu?

Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Do powództw z tytułu dziedziczenia są zaliczane również: powództwo o uznanie spadkobiercy za niegodnego, o wyłączenie małżonka spadkodawcy od dziedziczenia, o wydanie spadku lub poszczególnych przedmiotów należących do spadku.

Powództwa z tytułu zachowku to m.in. powództwo o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo jego uzupełnienia.

Powództwa z tytułu zapisu obejmują w szczególności żądanie zapisobiorcy wykonania zapisu, roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub zapłatę ich wartości, a powództwa z tytułu polecenia – wykonanie polecenia.

Przed jaki sąd należy wytoczyć powództwo ze stosunku członkostwa w spółce?

Powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się wyłącznie według miejsca ich siedziby.

To powództwa o zasądzenie świadczenia (np. powództwo spółki przeciwko wspólnikowi o zasądzenie dopłaty), o ukształtowanie prawa (np. powództwo wspólnika o rozwiązanie spółki jawnej) i o ustalenie (np. o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników).

Pozew / wniosek w sprawach rodzinnych

Przypominamy, że powództwa ze stosunku małżeństwa np. o rozwód wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

Z kolei powództwa ze stosunków pomiędzy rodzicami a dziećmi oraz pomiędzy przysposabiającym a przysposobionym wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca zamieszkania powoda, jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej.

Kto i kiedy może wybrać sobie sąd, do którego wniesie pozew, czyli o uprawnieniu do dokonania wyboru sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

Uprawnienie do dokonania wyboru sądu właściwego miejscowo do rozpoznania sprawy jest elementem konstrukcji właściwości przemiennej; osoba uprawniona może zdecydować o wniesieniu pozwu do sądu właściwego według przepisów o właściwości ogólnej lub do sądu oznaczonego w przepisach o właściwości przemiennej.

Gdzie można wnieść pozew o alimenty?

Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.

Jak wyjaśniliśmy już wcześniej, roszczenia alimentacyjne to roszczenia o alimenty lub ich podwyższenie; do roszczeń alimentacyjnych w rozumieniu przyjętym w normie o właściwości przemiennej nie jest zaliczane roszczenie o obniżenie alimentów ani roszczenie o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

Roszczenie o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z nim roszczenia to roszczenia o ustalenie ojcostwa i macierzyństwa oraz roszczenia matki przeciwko ojcu dziecka niebędącemu mężem matki o pokrycie wydatków związanych z ciążą i porodem lub o pokrycie kosztów 3-miesięcznego utrzymania matki w okresie porodu.

Do jakiego sądu można wnieść pozew przeciwko przedsiębiorcy?

Powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału.

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna posiadająca przyznaną ustawowo zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Zakład główny to główne miejsce wykonywania działalności gospodarczej. Oddział to wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywana przez przedsiębiorcę poza jego siedzibą lub głównym miejscem działalności.

Do jakiego sądu można wnieść pozew z żądaniem wykonania lub zmiany umowy?

Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania.

Do spraw o zawarcie umowy zalicza się sprawy o zawarcie umowy przyrzeczonej w wykonaniu umowy przedwstępnej oraz sprawy o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli. Sprawą o wykonanie umowy jest w szczególności sprawa o zapłatę należności za dostarczony w wykonaniu umowy towar.

Do jakiego sądu można wnieść powództwo o roszczenie z tytułu czynu niedozwolonego?

Powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Do powództw o roszczenie z tytułu czynu niedozwolonego zaliczane są powództwa o odszkodowanie, zadośćuczynienie i ustalenie (np. o zapłatę zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze skutkami wypadku drogowego, zdarzenie medyczne).

Podkreślamy, że istotne dla ustalenia właściwego sądu jest miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę, a nie miejsce, w którym ujawniono szkodę.

Inne przypadki właściwości przemiennej

Powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości (pozew o zapłatę, o ustalenie lub ukształtowanie) można wytoczyć przed sąd miejsca położenia nieruchomości.

Powództwo o zapłatę należności za prowadzenie sprawy można wytoczyć przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy prowadził sprawę.

Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sąd miejsca płatności.

Powództwo o roszczenie wynikające z umów ubezpieczeń obowiązkowych lub obejmujące roszczenia z tytułu tych ubezpieczeń można wytoczyć według przepisów o właściwości ogólnej lub przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania lub siedziby poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia.